Ο φόβος αποτελεί ένα από τα βασικά συναισθήματα σε όλα τα έμβια όντα, και φυσικά στον άνθρωπο. Όλοι οι ζώντες οργανισμοί είναι βιολογικά προγραμματισμένοι να αντιδρούν με φόβο σε ορισμένα εξωτερικά ερεθίσματα. Είναι ένας μηχανισμός προστασίας, αφού μας προειδοποιεί για την εμφάνιση κάποιου κινδύνου και αποτελεί μια αυθόρμητη, αμυντική αντίδραση του οργανισμού μας. Οι εξωτερικές αυτές απειλές συνήθως συνδέονται με οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί ότι θέτει σε κίνδυνο είτε τη ζωή μας είτε τη σωματική μας ακεραιότητα: το μεγάλο ύψος, κάποια άγρια ζώα, το σκοτάδι, ένας άλλος άνθρωπος που πιθανόν κρατά ένα όπλο και πολλά άλλα. Ο άνθρωπος αντιδρά αστραπιαία στον κίνδυνο, χωρίς να μεσολαβεί η συνειδητή σκέψη.
Ο φόβος έχει διάφορες διαβαθμίσεις – μπορεί να ξεκινήσει από μια μικρή ανησυχία ή νευρικότητα και να φτάσει σε ακραίες καταστάσεις φοβίας και παράνοιας.
Όταν όμως ο κίνδυνος δεν είναι πραγματικός – δηλαδή δεν πρόκειται για κάτι που απειλεί άμεσα τη ζωή μας και συνοδεύεται από αποφυγή καταστάσεων – τότε μιλάμε για φοβία.
Η φοβία είναι ο φόβος απέναντι σε μια κατάσταση, αντικείμενο ή χώρο με αποτέλεσμα την αποφυγή τους. Φυσικά, το άτομο που πάσχει από φοβίες αναγνωρίζει και παραδέχεται ότι οι φόβοι του δεν έχουν λογική και είναι μη ρεαλιστικοί.
Αν λοιπόν έχετε φόβο πολύ μεγαλύτερο από τον βαθμό δυσκολίας της κατάστασης που αντιμετωπίζετε, αν παρατηρήσετε ότι αποφεύγετε μέρη ή συνθήκες κι αν όλο αυτό επηρεάζει αρνητικά την καθημερινότητά σας – πχ την επαγγελματική ή την κοινωνική και προσωπική σας ζωή – τότε έχετε κάποια μορφή φοβίας.
Οι φοβίες μπορούν να πάρουν διάφορες μορφές: έτσι έχουμε την αεροπλανοφοβία, τη φοβία στη θέα μιας σύριγγας ή του αίματος, τον φόβο για τα ζώα, για το ασανσέρ και γενικά για τους κλειστούς χώρους, την υψοφοβία κτλ. Μάλιστα, το άτομο νιώθει δυσάρεστα ακόμα και μόνο στη σκέψη ότι ενδέχεται να αντιμετωπίσει μία από τις παραπάνω καταστάσεις. Πρόκειται λοιπόν για μια αγχώδη διαταραχή που επικεντρώνεται περισσότερο στο τι θα μπορούσε να συμβεί παρά στο τι όντως συμβαίνει, και μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα βασανιστική για κάποιον αφού τον δεσμεύει και δεν τον αφήνει να ζήσει όπως θέλει.
Είναι συχνό φαινόμενο οι φοβίες να συνοδεύονται και από έντονα σωματικά συμπτώματα, όπως βάρος στο στήθος, ταχυκαρδία, ζαλάδα, μούδιασμα, εφίδρωση, δύσπνοια και ναυτία, τάση για λιποθυμία.
Όσον αφορά την αεροπλανοφοβία, οι λόγοι που μπορεί να τη δημιουργήσουν είναι πολλοί. Μπορεί ένα άτομο να φοβάται το μεγάλο ύψος στο οποίο πετά το αεροπλάνο, αλλά και την πολύωρη παραμονή σε έναν κλειστό χώρο όπου νιώθει «εγκλωβισμένο» και χωρίς διέξοδο διαφυγής. Ο φόβος το ταξιδιού με αεροπλάνο είναι αρκετά συνηθισμένος. Συγκεκριμένα, έχει υπολογιστεί ότι 1 άτομο στα 6 έχει αυξημένο φόβο, ενώ 1 στα 5 αναγκάζεται να καταναλώνει αλκοολούχα ποτά ή κάποιο αγχολυτικό φάρμακο προκειμένου να καταφέρει να χαλαρώσει και να ταξιδέψει.
Άλλοι απέκτησαν φοβία για τα αεροπλάνα εξαιτίας μιας δυσάρεστης εμπειρίας κατά τη διάρκεια της πτήσης. Ένα τέτοιο γεγονός περιλαμβάνει ισχυρές αναταράξεις του αεροπλάνου, ένα μηχανικό πρόβλημα στους κινητήρες ή οτιδήποτε άλλο που τους δημιούργησε άγχος σχετικά με ένα μελλοντικό ταξίδι.
Αυτή η φοβία για τα αεροπλάνα είναι πιθανό να επιδεινωθεί μελλοντικά, με αποτέλεσμα να αγχώνονται ακόμη και για γεγονότα που απλώς συνδέονται με αυτό, όπως πχ ο θόρυβος ή οι κινήσεις του αεροπλάνου, οι εκφράσεις του προσώπου του πληρώματος και άλλα. Στα άτομα με αεροπλανοφοβία, υπάρχει η πιθανότητα να αναπτυχθεί φοβία μην τυχόν και φοβηθούν κατά τη διάρκεια της πτήσης, δημιουργείται δηλαδή ένα άλλο είδος αγχώδους διαταραχής και ένας φαύλος κύκλος.
Φόβο για το αεροπλάνο παρουσιάζουν συνήθως άτομα που πάσχουν από νευρικότητα, άγχος και πανικό για οτιδήποτε αφορά τα αεροπλάνα. Έτσι, και μόνο με την ιδέα ότι πρόκειται να ταξιδέψουν αρχίζουν να νιώθουν δυσάρεστα, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν την πτήση.
Η εμπειρία μου έχει δείξει ότι η Κλινική υπνοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτών των συμπτωμάτων.
Χαράλαμπος Σολέας
