Πέρα από τον Νου: η Εμπειρία της Ενιαίας Ανθρωπότητας

Η ανθρώπινη νοημοσύνη λειτουργεί αρχικά ως μηχανισμός επιβίωσης. Συλλέγει εμπειρίες, τις αποθηκεύει ως μνήμη και τις χρησιμοποιεί για να προβλέπει, να συγκρίνει και να αποφασίζει. Όμως αυτή η διαδικασία, όσο χρήσιμη κι αν είναι πρακτικά, γεννά σταδιακά ένα πλέγμα προκαταλήψεων. Οι κοινωνικές δομές, οι πολιτισμικές αφηγήσεις, οι θρησκευτικές ερμηνείες, τα συναισθηματικά τραύματα, η γλώσσα, ακόμη και τα βιολογικά ένστικτα, μετατρέπονται σε φίλτρα μέσα από τα οποία ερμηνεύεται κάθε επόμενη στιγμή. Έτσι, η απόφαση δεν προκύπτει από άμεση κατανόηση, αλλά από ανακύκλωση παρελθόντος.

Όταν αυτά τα φίλτρα αρχίσουν να χαλαρώνουν, δεν εμφανίζεται κάποια «ανώτερη ταυτότητα». Αντιθέτως, διαλύεται η ψευδαίσθηση της απομονωμένης προσωπικότητας. Αυτό που αποκαλούμε «εγώ» αποκαλύπτεται ως σύμπλεγμα μνήμης, όχι ως αυτόνομη ουσία. Εκεί ακριβώς γεννιέται η δυνατότητα μιας άλλης αντίληψης: η κατανόηση της Ανθρωπότητας όχι ως σύνολο ξεχωριστών μονάδων, αλλά ως ενιαίο φαινόμενο που εκφράζεται μέσα από αμέτρητες μορφές.

Ο διαχωρισμός ανάμεσα στους ανθρώπους δεν είναι αποτέλεσμα της βιολογικής τους προέλευσης. Η ένωση δύο κυττάρων είναι απλώς ένα σημείο εκκίνησης στο επίπεδο της μορφής. Ο πραγματικός διαχωρισμός αναδύεται από τον νου, δηλαδή από τη συσσώρευση εμπειριών που δεν έχουν συντεθεί σε κατανόηση. Ο νους, όπως λειτουργεί συνήθως, δεν βλέπει το σύνολο· βλέπει αποσπάσματα. Και επειδή κάθε αποσπασματική οπτική θεωρεί τον εαυτό της κέντρο, οι διαφορές διογκώνονται και παγιώνονται.

Η σχετικότητα των φαινομένων δεν αφορά μόνο τη φυσική. Διαπερνά κάθε επίπεδο παρατήρησης. Όταν η νοημοσύνη στρέφεται στα μαθηματικά, πιστεύει ότι αγγίζει μια αντικειμενική γλώσσα του σύμπαντος. Όμως οι αριθμοί δεν προϋπάρχουν της νοημοσύνης· είναι προϊόν της. Το «ένα» και το «δύο» δεν είναι απόλυτες οντότητες, αλλά στιγμές διαχωρισμού. Κάθε μονάδα μπορεί να διαιρεθεί ξανά και ξανά, χωρίς τέλος, προς κάθε κατεύθυνση. Αυτό αποκαλύπτει ότι η ιδέα της θεμελιώδους αρχής είναι περισσότερο νοητική κατασκευή παρά πραγματικότητα.

Μέσα σε αυτή την ατελείωτη αλυσίδα διαχωρισμών, η νοημοσύνη εμφανίζεται ως παρατηρητής. Στην αρχή παρατηρεί χωρίς να ταυτίζεται. Στη συνέχεια, όμως, ξεχνά τη θέση της μέσα στη συνολική διαδικασία και αρχίζει να θεωρεί τη δική της οπτική ως απόλυτη. Εκεί σχηματίζεται η αίσθηση της διαφοράς, του «εγώ» απέναντι στο «άλλο». Η τοπική οπτική αντικαθιστά την ολική κατανόηση.

Αν αφαιρεθούν σταδιακά οι προκαταλήψεις, δεν απομένει κάποιο νέο σύστημα σκέψης. Απομένει η καθαρή λειτουργία της επίγνωσης. Η νοημοσύνη αναγνωρίζει ότι παρατηρεί. Δεν προσπαθεί να ερμηνεύσει, να κρίνει ή να ορίσει. Δεν χρειάζεται να καταλήξει σε συμπεράσματα. Η ίδια η επίγνωση της παρατήρησης είναι επαρκής. Σε αυτή την κατάσταση, ο άνθρωπος παύει να λειτουργεί ως φορέας ταυτότητας και γίνεται αυτό που ήταν πάντα: ένα σημείο συνειδητής παρουσίας μέσα σε ένα αδιαίρετο σύνολο.