…Είχα πια ξεχάσει το θυμό εκείνης της μέρας. Ένιωθα να με απασχολεί πολύ περισσότερο το ψέμα καθαυτό. Σκεφτόμουν το θέμα όλη την εβδομάδα, ανακάλυπτα ξανά τη δική μου έφεση στο ψέμα, θυμόμουν ψέματα δικά μου και των άλλων. Και πάντα επιβεβαιωνόταν η άποψη που ο Χόρχε υποστήριζε με πάθος.
«Αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα με τα ψέματα, τότε είναι πρόβλημα του ψεύτη».
Συλλογίστηκα λίγο τα «φιλάνθρωπα» ψέματα.
Στην αρχή μου φαινόταν ότι ανήκαν σε άλλη κατηγορία, λες κι εκεί δεν χωρούσε καμία κρίση ή αυτοκαταδίκη. Ούτε καν μια προσπάθεια αποφυγής ευθυνών.
Ωστόσο, με πολλή σκέψη, ΝΑΙ, υπήρχε ένα κόστος που δεν ήθελα να το πληρώσω ότνα έλεγα ψέματα για να προστατεύσω τους άλλους. Δεν ήθελα να αντιμετωπίσω τον πόνο τους, την αδυναμία τους ή το θυμό τους.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, αντιλαμβανόμουν ότι με τέτοια «φιλάνθρωπα» ψέματα, μου συνέβαινε συχνά να μπαίνω στη θέση του άλλου.
Όπως έλεγε ο ψυχοθεραπευτής μου, ταυτιζόμουν με το θύμα. Και τότε χαριεντιζόμουν με συλλογισμούς υπό τον γενικό τίτλο: «Αν ήταν η δική μου αλήθεια, θα προτιμούσα να μην την ξέρω καθόλου».
Και από αυτή τη θέση, ένιωθα πως είχα το δικαίωμα να αποφασίσω εγώ για τους άλλους, για το αν θα έπρεπε να μάθουν ή όχι την αλήθεια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, έβλεπα ότι το ψέμα ήταν μια μάλλον μακάβρια ταχυδακτυλουργία παρά μια πράξη φιλανθρωπίας.
Τι φρίκη!
Γι’ άλλη μια φορά, ένα ψέμα δεν προοριζόταν για τον άλλον αλλά για εμένα τον ίδιο. Για ποιον ήταν η φιλανθρωπία; Για εμένα τον ίδιο!
Σχεδόν όλα τα ψέματα είναι πονόψυχα, όμως, για τον ίδιο μας τον εαυτό, γι’ αυτό που λέει ψέματα…
«Φιλανθρωπία για τον ίδιο μας τον εαυτό» είπα στον Χόρχε.
«Πολύ ωραία, Ντεμιάν, ποτέ δεν το είχα σκεφτεί έτσι. Μου φαίνεται δυνατή ιδέα» με επιβεβαίωσε ο Χοντρός. «Τα φιλάνθρωπα ψέματα πάντα είναι ύποπτα και γεννούν ενίοτε ερωτηματικά περίπλοκα από ηθική και φιλοσοφική σκοπιά. Ένα από τα πιο σπουδαία ηθικά ζητήματα, απ’ όσο ξέρω, είνα το σωκρατικό δίλλημα ανάμεσα στο διαβάτη και το σκλάβο.
Την τελευταία φορά που άκουσα κάτι γι’ αυτό ήταν από τη Λέα, σε μια ομάδα ζευγαριών όπου δουλεύαμε μαζί. Όταν την άκουσα μου έκανε εντύπωση, και θυμήθηκα αμυδρά να έχω διαβάσει κάπου την ιστορία χωρίς να της δώσω σημασία.
Ωστόσο, όταν είδα τους άλλους ακροατές να φιλονικούν για το ζήτημα, έδωσα προσοχή και στις εσωτερικές μου διαδικασίες. Τότε αντιλήφθηκα ότι όφειλα ευγνωμοσύνη στη Λέα για κάτι περισσότερο από τη φιλία της…
Είναι πολύ απλή ιστορία.
Βαδίζω σ’ ένα μοναχικό δρόμο.
Απολαμβάνω τον αέρα, τον ήλιο, τα πουλιά
Απολαμβάνω που τα πόδια μου με πάνε
όπου εκείνα θέλουν.
Στη μια άκρη του δρόμου
Βρίσκω έναν σκλάβο που κοιμάται.
Πλησιάζω και διαπιστώνω ότι ονειρεύεται.
Από τα λόγια και τις εκφράσεις του μαντεύω…
Ξέρω τι ονειρεύεται:
Ο σκλάβος ονειρεύεται ότι είναι ελεύθερος.
Η έκφραση στο πρόσωπό του δείχνει γαλήνη, ειρήνη.
Αναρωτιέμαι…
Πρέπει να τον ξυπνήσω και να του πω ότι είναι μόνο ένα όνειρο;
Πρέπει να μάθει ότι εξακολουθεί να είναι σκλάβος;
Ή πρέπει να τον αφήσω να κοιμηθεί όσο μπορεί,
Απολαμβάνοντας, έστω και στο όνειρό του,
Τη φανταστική του πραγματικότητα;
«Ποια είναι η σωστή απάντηση;…» πρόσθεσε ο Χόρχε.
Ανασήκωσα τους ώμους.
«Δεν υπάρχει σωστή απάντηση» συνέχισε. «Ο καθένας πρέπει να βρει τη δική του απάντηση, και δεν μπορείς να την αναζητήσεις έξω από τον εαυτό σου».
«Νομίζω ότι θα έμενα άγαλμα μπροστά στον σκλάβο, δίχως να ξέρω τι να κάνω» είπα.
«Θα σου δώσω μια μικρή βοήθεια που ίσως μπορεί να σου φανεί χρήσιμη σε ορισμένες περιπτώσεις. Προτού πετρώσεις σαν άγαλμα, πλησίασε το σκλάβο και κοίταξέ τον. Αν ο σκλάβος είμαι εγώ, μη διστάσεις:
Ξύπνα με!»
Απόσπασμα από το βιβλίο του Χόρχε Μπουκάι «Να σου πω μια ιστορία» από τις εκδόσεις opera/animus
