Ως ψυχίατρος, μαθαίνω στους ασθενείς μου πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζουν πώς να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τους τοξικούς ανθρώπους, κυρίως εκείνους που ρουφούν την ενέργειά μας με μια συμπεριφορά «θύματος».
Το «θύμα» μας κατακεραυνώνει με μία στάση «λύπησης» και έχει αλλεργία στις ευθύνες. Πιστεύει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι εναντίον του, και αυτό αποτελεί τον βασικό λόγο της δυστυχίας του. παρουσιάζεται ως άτυχο που χρειάζεται κάποιον να τον σώσει και μπορεί εύκολα να μας μετατρέψει σε ψυχοθεραπευτές του.
Εσείς ως φίλοι, θέλετε να βοηθήσετε, αλλά σας κουράζουν και σας καταβάλλουν τα ατέλειωτα παραμύθια τους, στα οποία εκείνοι πάντα είναι οι πιο αδύναμοι: το αγόρι μου με εγκατέλειψε πάλι ξαφνικά, η μητέρα μου δεν με καταλαβαίνει ποτέ, ο εργοδότης μου με πιέζει.
Όταν προτείνετε μια λύση για να βάλουν ένα τέλος σε αυτό το πάρτι αυτολύπησης, εκείνος θα απαντήσουν «ναι…αλλά» και στη συνέχεια θα σας βυθίσουν και πάλι μέσα σε άλυτα προβλήματα. Προσκολλώνται τόσο πάνω στους άλλους και απαιτούν να είναι το κέντρο της προσοχής με έναν ιδιαίτερο τρόπο.
Μήπως έχουμε σχέση με ένα «θύμα»;
Αν συχνά καταλήγετε σε καταστάσεις όπου παίρνετε το ρόλο του σωτήρα, είναι πολύ πιθανό να έχετε συσχετιστεί με διάφορα θύματα στη ζωή σας. Για να αναγνωρίσετε αν έχετε σχέση με ένα θύμα, απαντήστε με ένα ναι ή όχι στα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Υπάρχει κάποιος στη ζωή σας που συχνά εμφανίζεται απαρηγόρητα αδικημένος ή στεναχωρημένος;
- Έχετε εξουθενωθεί από την εξάρτησή τους;
- Κατηγορούν αυτοί οι άνθρωποι πάντα την «ατυχία» ή την αδικία των άλλων για τα προβλήματά τους;
- Αποφεύγετε τα τηλεφωνήματά τους για να μην ακούσετε πάλι τα παράπονά τους;
- Μήπως η αδιάκοπη αρνητικότητά τους καταρρακώνει τη θετική σας στάση απέναντι στα πράγματα;
Αν έχετε απαντήσει ναι σε τρεις ή παραπάνω προτάσεις, τότε μάλλον έχετε σχέση με ένα «θύμα». Η αλληλεπίδραση με αυτό το είδος ανθρώπου σας ρουφά την ενέργεια, σας αφήνει ψυχικά εξουθενωμένους και εκνευρισμένους και αυτό σας κάνει να τον αποφεύγετε.
Στρατηγικές για να αντιμετωπίσουμε τη νοοτροπία του «θύματος» και να νιώσουμε συναισθηματική ελευθερία
Θέστε αυστηρά όρια
Όπως έχει πει ο Mahatma Gandhi: «ένα όχι αρθρωμένο με βαθύτατη αποφασιστικότητα είναι καλύτερο και σπουδαιότερο από ένα ναι που αρθρώνεται μόνο για να ευχαριστήσει, ή, ακόμα χειρότερα, για να αποφύγει τον μπελά». Τα αυστηρά όρια, αλλά με ευγενικό τρόπο, αποτελούν την πιο υγιή οδό. Οι άνθρωποι πρέπει να λαμβάνουν την ευθύνη της δικής τους ζωής. Η δουλειά μας δεν είναι να διορθώνουμε τη ζωή κανενός.
Χωρίς όρια, μια σχέση δεν διέπεται από αμοιβαιότητα και ισότητα και κανείς δεν κερδίζει. Μπορείτε να πείτε «βαρέθηκα και κουράστηκα τη γκρίνια σου», αλλά σκοπός μας δεν είναι να πληγώσουμε τον άλλο· χρησιμοποιούμε καλύτερα έναν πιο μετριασμένο τόνο, για να συζητήσουμε ορισμένα παραδείγματα.
Δοκιμάστε αυτές τις μεθόδους για να αποτρέψετε τα θύματα
Με έναν φίλο ή συγγενή
Χαμογελάστε και πείτε ευγενικά: «Η σχέση μας μου είναι σημαντική, αλλά δεν είναι καθόλου χρήσιμο το να λυπάσαι συνέχεια τον εαυτό σου. Μπορώ να σε ακούσω μόνο για πέντε λεπτά, εκτός αν είσαι έτοιμος/η να συζητήσουμε λύσεις». Προετοιμαστείτε για λίγες τύψεις. Είναι πιθανό η άλλη πλευρά να απαντήσει : «Τι φίλος είσαι εσύ;»· μην υποκύψετε. Απλά απαντήστε: «Είμαι καλός σου φίλος και σε αγαπώ, αλλά αυτό είναι ό,τι έχω να σου προσφέρω».
Με έναν συνάδελφο
Απαντήστε ειλικρινά ότι λυπάστε που του/της συνέβη αυτό. Στη συνέχεια, αφού ακούσετε λίγο, χαμογελάστε και πείτε: «Θα επιμείνω στις θετικές σκέψεις ότι όλα θα πάνε καλά. Ελπίζω να καταλαβαίνεις όμως ότι η προθεσμία με πιέζει και πρέπει να δουλέψω». Παράλληλα, επικοινωνήστε και μέσω της στάσης του σώματος ότι αυτή δεν είναι κατάλληλη στιγμή – σταυρώστε τα χέρια σας, αποφύγετε την άμεση οπτική επαφή ή γυρίστε ακόμα και την πλάτη σας. Όσο λιγότερο εμπλέκεστε με το «θύμα», τόσο το καλύτερο.
Με τον εαυτό σας
Ο τρόπος με τον οποίο ξεφεύγω από τη νοοτροπία του θύματος είναι μέσω της συνεχούς υπενθύμισης στον εαυτό μου της ευτυχισμένης ζωής που έχω. Το πόσο ευλογημένη είμαι που δεν ζω σε κατάσταση πολέμου, που δεν είμαι κάτω από τα όρια της φτώχειας, που είμαι γερή και δυνατή. Έχω την πολυτέλεια να νιώθω μόνη όταν δεν έχω σχέση ή να εκνευρίζομαι από ένα ενοχλητικό άτομο. Έχω το δώρο του χρόνου δίπλα μου που με βοηθά να ξεπεράσω αρνητικά συναισθήματα. Όταν βλέπω τα πράγματα υπό αυτό το πρίσμα, απελευθερώνομαι από τις σκέψεις του «θύματος». Επομένως, όταν περνάτε μια κακή μέρα, δοκιμάστε να κάνετε αυτές τις σκέψεις.
Είτε αντιμετωπίζετε ένα άτομο με νοοτροπία θύματος, είτε προσπαθείτε να αλλάξετε τη δική σας αρνητικότητα, η ενσυναίσθηση είναι κρίσιμης σημασίας εδώ. Πηγάζει από τον πυρήνα της καρδιά σας, η ενσυναίσθηση σας βοηθά να καταλάβετε, ακόμα και να συμπάσχετε με τέτοια άτομα. Επίσης, είναι καλύτερο να προσπαθήσετε να δείτε πίσω από τα λόγια του άλλου. Αν ένας φίλος σας παραπονιέται ότι είστε εγωιστής, ίσως αυτό να σημαίνει ότι είναι πληγωμένος που δεν περνάτε αρκετό χρόνο μαζί του. Μέσω της ενσυναίσθησης, μπορείτε να αποκαλύψετε τα κρυμμένα κίνητρα. Ο συνομιλητής σας (φίλος, συνάδελφος, σχέση σας) δεν είναι σε καμία περίπτωση εχθρός σας.
Judith Orloff, ψυχίατρος
