Γράφει ο διατροφολόγος Μάριος Δημόπουλος
Έχετε ακούσει ότι η δίαιτα Άτκινς είναι ανθυγιεινή, διότι δημιουργεί κετόνες; Η δίαιτα Άτκινς είναι μια ήπια μορφή κετογενικής δίαιτας. Η κετογενική δίαιτα είναι πιο περιοριστική από τη δίαιτα Άτκινς. Οι κετόνες δεν βλάπτουν, αλλά ωφελούν, και η κετογενική δίαιτα είναι δίαιτα-φάρμακο κατά πολλών παθήσεων. Ένα άρθρο που ανατρέπει όσα γνωρίζατε μέχρι σήμερα.
Η κετογενική δίαιτα αναπτύχθηκε στο νοσοκομείο John Hopkins τη δεκαετία του 1920 ως μια φυσική θεραπεία για την επιληψία, όταν τα φάρμακα αποτύγχαναν. Είναι μια υψηλή σε λίπη δίαιτα που περιορίζει τους υδατάνθρακες. Η δίαιτα αυτή σταμάτησε να είναι σε εύνοια κατά τη διάρκεια της καμπάνιας κατά των κορεσμένων λιπών ως δήθεν ανθυγιεινών, μια καμπάνια που ξεκίνησε στις ΗΠΑ πριν μερικές δεκαετίες. Η κετογενική δίαιτα έχει ονομασθεί με διαφορετικά ονόματα τα τελευταία χρόνια, κάτι που ξεκίνησε με την χαμηλή σε υδατάνθρακες δίαιτα του Atkins που έγινε δημοφιλής πριν 10 με 15 χρόνια περίπου.
Η δίαιτα Atkins ήταν μια από τις αποτελεσματικότερες δίαιτες για αδυνάτισμα και για τη μείωση της LDL, των τριγλυκεριδίων και του σακχάρου στο αίμα, παρά τα συκοφαντικά ψεύδη των εχθρών του Dr. Atkins. Σήμερα μια άλλη παρόμοια δίαιτα είναι στη μόδα, η paleo diet, η παλαιολιθική διατροφή, που θεωρείται ως καλύτερη διατροφή για την πρόληψη όλων των χρόνιων εκφυλιστικών παθήσεων. Τόσο η paleo diet όσο και η δίαιτα Atkins είναι παραδείγματα διαιτών που βασίζονται σε κετογενικές αρχές.
Η κετογενική δίαιτα δεν είναι όμως καινούργια, διότι ήταν μια θεραπευτική δίαιτα που προκαλούσε καλύτερα αποτελέσματα από ό, τι τα φάρμακα στη θεραπεία της επιληψίας τη δεκαετία του 1920. Σήμερα, αυτή η δίαιτα μελετάται από την ιατρική κοινότητα για όλα τα είδη ασθενειών. Όταν η δίαιτα του Atkins κέρδισε δημοσιότητα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης πριν μερικά χρόνια, πολλοί επικριτές υποστήριζαν ότι δεν υπήρχαν μακρόχρονες μελέτες για αυτή τη δίαιτα.
Ωστόσο, υπάρχουν δεκάδες μελέτες πάνω στην κετογενική δίαιτα, και δεν υπάρχει ούτε μια μελέτη που να έχει αρνητικά αποτελέσματα. Η δίαιτα αυτή έχει φανεί ότι είναι αποτελεσματική σε μια πληθώρα ασθενειών, όπως σε νευρολογικές καταστάσεις, στην επιληψία, στη γήρανση, στη νόσο του Αλτσχάιμερ, στην ασθένεια του Πάρκινσον, στον αυτισμό, στην ημικρανία και στον καρκίνο.
Η κετογενική δίαιτα είναι μια δίαιτα που περιορίζει όλους τους υδατάνθρακες, δηλαδή δημητριακά, όσπρια, φρούτα, αμυλώδη λαχανικά (όπως τις πατάτες, το καλαμπόκι, τα παντζάρια και τα καρότα), μέλι και ζάχαρη, και τους αντικαθιστά με υψηλές ποσότητες υγιών λιπών και μέτριες ποσότητες καλής ποιότητας πρωτεΐνης. Ουσιαστικά αυτή η δίαιτα επιτρέπει άφθονες ποσότητες λίπους (ελαιόλαδο, βούτυρο, λάδι καρύδας, ιχθυέλαιο, μαγιονέζα), μέτρια ποσότητα πρωτεΐνης (κρέας, ψάρια, αυγά), μέτρια ποσότητα ξηρών καρπών (διότι αν και περιέχουν λίπη, περιέχουν και πρωτεΐνες) και πολύ χαμηλή ποσότητα υδατανθράκων (μια μερίδα μη αμυλωδών λαχανικών την ημέρα).
Η λογική αυτής της δίαιτας είναι ότι, αφού τα καρκινικά κύτταρα χρειάζονται γλυκόζη για να αναπτυχθούν, και οι υδατάνθρακες μετατρέπονται σε γλυκόζη στο σώμα, τότε η μείωση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα μέσω περιορισμού υδατανθράκων και πρωτεΐνης στην κυριολεξία λιμοκτονεί τα καρκινικά κύτταρα και τα οδηγεί σε θάνατο. Επιπλέον, η χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης μειώνει τη βιοχημικό οδό mTOR, μια βιοχημική οδό που ρυθμίζει τον κυτταρικό μεταβολισμό και επιταχύνει τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό.
Η χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης μειώνει επίσης την ποσότητα του αμινοξέος γλουταμίνη, η οποία, είναι γνωστό, ότι μπορεί να επιταχύνει ορισμένους καρκίνους. Αυτή η δίαιτα βοηθά όλους, είτε έχουν καρκίνο είτε όχι, διότι βοηθά να στραφείτε από τον τρόπο καύσης υδατανθράκων στην καύση λιπών, κάτι που θα σας βοηθήσει να έχετε άριστο βάρος και να προλάβετε όλες τις χρόνιες εκφυλιστικές ασθένειες.
Σε αντίθεση με άλλες δίαιτες που είναι χαμηλές σε υδατάνθρακες (δίαιτα Atkins, paleo δίαιτα), η κετογενική δίαιτα στηρίζεται και στον περιορισμό των θερμίδων. Ο Dr. Dominic D’ Agostino είναι επίκουρος καθηγητής στο ιατρικό κολλέγιο του πανεπιστημίου της νότιας Florida και ασχολείται με την κετογενική δίαιτα. Διδάσκει μαθήματα στη μοριακή φαρμακολογία και φυσιολογία και συμμετέχει σε διάφορες μελέτες που ερευνούν μεταβολικές θεραπείες για νευρολογικές ασθένειες, όπως επιληψία, Αλτσχάιμερ, αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση και καρκίνο.
Αναφέρει ο εν λόγω επιστήμονας: «Η κετογενική δίαιτα είναι μια πολύ καλή στρατηγική για κάνουμε τον περιορισμό θερμίδων ανεκτό. Επειδή, όταν ο εγκέφαλός σας επιθυμεί γλυκόζη, και για παράδειγμα προχωράτε σε μια δίαιτα περιορισμένη σε θερμίδες, αλλά είναι μια δίαιτα υψηλή σε υδατάνθρακες, συνεχίζεται να έχετε αυξομοιώσεις στη γλυκόζη του αίματος. Ο εγκέφαλός σας προχωρά μέσω αυτών των διακοπτόμενων περιόδων στέρησης γλυκόζης και είστε πολύ πεινασμένοι. Δεν είναι πολύ βολικό συναίσθημα. Η διατροφική κέτωση, η οποία συμβαίνει με περιορισμό υδατανθράκων και ενισχύεται περισσότερο με περιορισμό θερμίδων, παρακινεί τη φυσιολογική μετακίνηση από έναν μεταβολισμό βασισμένο στη γλυκόζη σε έναν μεταβολισμό βασισμένο στα λιπαρά οξέα και στις κετόνες.
Όταν το σώμα σας είναι προσαρμοσμένο στις κετόνες, ο ενεργειακός μεταβολισμός του εγκεφάλου σας είναι πιο σταθερός και η διάθεσή σας είναι πιο σταθερή. Παίρνει μερικές εβδομάδες να προσαρμοστείτε φυσιολογικά σε αυτό. Η διατροφική όμως κέτωση μπορεί να διατηρηθεί με περιορισμό υδατανθράκων και ενισχύεται περισσότερο με περιορισμό θερμίδων. Οι συνολικές θερμίδες που χρειάζονται πραγματικά να περιοριστούν, είναι επίσης οι πρωτεΐνες. Υπάρχουν γλουκονεογενικά αμινοξέα στις πρωτεΐνες. Αν η πρωτεΐνη είναι για παράδειγμα 2 ή 3 γραμμάρια ανά κιλό, αυτό πρόκειται πιθανώς να θρέψει μέσα από τη γλυκονεογενική οδό και να συμβάλλει σε γλουταμινόλυση. Θα είναι δύσκολο να αδειάσετε τις αποθήκες γλυκαγόνου, οι οποίες είναι απαραίτητες να οδηγήσουν την κετογένεση στο συκώτι σας».
Για να διατηρήσετε λοιπόν τη διατροφική κέτωση, χρειάζεται να μειώσετε και τους υδατάνθρακες και τις πρωτεΐνες. Πόση όμως πρωτεΐνη είναι αρκετή ή είναι πάρα πολύ; Όπως ο Dr. D’ Agostino αναφέρει παραπάνω, η κατανάλωση 2 με 3 γραμμάρια πρωτεΐνης ανά κιλό σωματικού βάρους – κάτι που μεταφράζεται σε 100-300 γραμμάρια πρωτεΐνης την ημέρα για μερικούς ανθρώπους – είναι μια τεράστια υπερφόρτωση. Πολλοί bodybuilders θα καταναλώνουν αυτή την ποσότητα, και πολλοί μη αθλητές επίσης.
Η βιομηχανία bodybuilding έχει περάσει την ιδέα ότι χρειάζεστε τόνους πρωτεΐνης για να κτίσετε μύες, αλλά, όπως ο Dr. D’ Agostino εξηγεί, αν περιορίσετε την πρωτεΐνη, και αντικαταστήσετε και τη χαμένη πρωτεΐνη και τους υδατάνθρακες με υγιή λίπη, η ανύψωση των κετονών στο αίμα σας θα έχει μια αποταμιευτική για τις πρωτεΐνες και αντι-καταβολική επίδραση.
Γράφει ο Dr. D’ Agostino: «Θα σας βοηθήσει να διατηρήσετε άπαχη σωματική μάζα και φυσική απόδοση κατά τη διάρκεια της θερμιδικής έλλειψης. Αυτός είναι ο λόγος που η κετογενική δίαιτα είναι μια αποτελεσματική στρατηγική για την απώλεια βάρους και τη διατήρηση των μυών, ιδιαίτερα αν συμπληρώνεται με άσκηση ή με κάποιου είδους φυσική δραστηριότητα».
Οι περισσότεροι άνθρωποι που ακολουθούν μια κετογενική δίαιτα περιορίζουν τις θερμίδες τους χωρίς στην πραγματικότητα να αποκομίζουν τα μεταβολικά οφέλη του θερμιδικού περιορισμού, οι οποίες περιλαμβάνουν μειώσεις στη γλυκόζη του αίματος, στην ινσουλίνη και στα τριγλυκερίδια. Ο λόγος για αυτό είναι ότι δεν αντικαθιστούν τους υδατάνθρακες (και τις πρωτεΐνες) που έχουν περιορίσει με αρκετή ποσότητα υγιών λιπών.
Ο Dr. D’Agostino λέει: «Κατά παράδοξο τρόπο, όταν τρώτε περισσότερα λίπη, τα λιπίδια στο αίμα σας θα μειωθούν λόγω θερμιδικής έλλειψης, και η HDL (η ονομαζόμενη καλή χοληστερίνη) αυξάνεται. Σχεδόν κάθε ένας που έχω δει σε αυτές τις υψηλές σε λίπη κετογενικές δίαιτες έχουν βελτιώσει τα επίπεδα της HDL».
Τώρα σχετικά με το τι είναι υγιεινά λίπη, υπάρχει σύγχυση στον κόσμο, ακόμα και στους επιστήμονες. Θεωρούν ως υγιεινά τα πολυακόρεστα και μονοακόρεστα λίπη και ως ανθυγιεινά τα κορεσμένα λίπη. Φυσικά, η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική.
Σε μια κετογενική δίαιτα θα αποφεύγετε τα πολυακόρεστα λίπη από σπορέλαια και μαργαρίνες, που είναι πηγή ωμέγα 6 λιπαρών οξέων, καθώς και τα υδρογονωμένα φυτικά έλαια (trans λιπαρά), και θα τρώτε καλής ποιότητας λίπη από αβοκάντο, ελιές και ελαιόλαδο, βούτυρο και λάδι καρύδας. Αυτά τα λίπη λιπών είναι κατά τον Dr. Rosedale μεταβολικά ουδέτερα, διότι δεν έχουν την τάση να διεγείρουν ορμονικά σήματα, όπως λεπτίνη, ινσουλίνη και τη βιοχημική οδό mTOR.
Κρατήστε στο μυαλό ότι ενώ η παραδοσιακή κετογενική δίαιτα επιτρέπει λίγα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα γαλακτοκομικά μπορεί στην πραγματικότητα να είναι προβληματικά και μπορούν να αποτρέψουν πολλά από τα υγιεινά οφέλη που μπορείτε να πάρετε από την κετογενική δίαιτα που περιέγραψε ο D’Agostino. Η λακτόζη είναι ένα σάκχαρο φτιαγμένο από γαλακτόζη και γλυκόζη που βρίσκεται στο γάλα, αποτελώντας περίπου το 2 με 8% του βάρους του γάλακτος ανά βάρος.
Αυτά τα επιπλέον σάκχαρα μπορεί να είναι προβληματικά, όταν θέλετε να χάσετε βάρος ή να θεραπεύσετε τον καρκίνο, ακόμα και αν είναι από γαλακτοκομικά βιολογικής παραγωγής. Τα γαλακτοκομικά λίπη (κρέμα γάλακτος και βούτυρο) επιτρέπονται, αλλά οι γαλακτοκομικές πρωτεΐνες ή η λακτόζη θα πρέπει να περιορίζονται ή να αποφεύγονται.
Κετογενική δίαιτα και καρκίνος
Μια πληθώρα αποδείξεων δείχνουν ότι ο καρκίνος ανταποκρίνεται στη θεραπευτική κέτωση – μια φυσιολογική κατάσταση που προκαλείται κατά τη διάρκεια παρατεταμένης κατάστασης μειωμένης γλυκόζης. Η διατροφική κέτωση περιλαμβάνει μειωμένους υδατάνθρακες, με σκοπό να μειωθεί η διαθεσιμότητα της γλυκόζης.
Ο περιορισμός των υδατανθράκων αυξάνει επίσης την παραγωγή κετόνων από το συκώτι. Όλα σχεδόν τα φυσιολογικά κύτταρα έχουν την ευλυγισία να προσαρμόζονται στο να χρησιμοποιούν κετόνες για καύσιμο στη θέση της γλυκόζης, αλλά τα καρκινικά κύτταρα δεν έχουν αυτή τη μεταβολική ευλυγισία. Ως εκ τούτου, τα καρκινικά κύτταρα λιμοκτονούν και τελικά πεθαίνουν, ενώ όλα τα φυσιολογικά κύτταρα λειτουργούν αποτελεσματικότερα από πριν.
Όταν περιορίζετε τους υδατάνθρακες, αποτρέπετε να συμβούν ανεβάσματα σακχάρου του αίματος ινσουλίνης και αυξητικού παράγοντα ινσουλίνης (IGF1). Αυτά τα ανεβάσματα είναι πολύ φλεγμονώδη και μπορούν να ενεργοποιήσουν ογκογονίδια (γονίδια που συμβάλλουν στη μετατροπή ενός φυσιολογικού κυττάρου σε καρκινικό κύτταρο) και ενισχύουν τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων και τη διαδικασία της μετάστασης. Αλλά εδώ υπάρχει ένα σημαντικό σημείο που πρέπει να προσεχθεί: Αν και ο περιορισμός υδατανθράκων θα μειώσει αυτά τα ανεβάσματα, δεν θα έχει μεγάλη επίδραση στα μέσα επίπεδα γλυκόζης του αίματος, εκτός και αν περιορίσετε επίσης τις θερμίδες και την πρόσληψη πρωτεΐνης.
Έτσι για την πρόληψη και θεραπεία του καρκίνου, ο περιορισμός των υδατανθράκων πρέπει να συνδυάζεται με θερμιδικό περιορισμό και μέτριο περιορισμό πρωτεϊνών, για να λιμοκτονήσει αποτελεσματικά τα καρκινικά κύτταρα από το προτιμώμενο καύσιμό τους (τη γλυκόζη και τη γλουταμίνη).
Ο Dr. D’ Agostino πρόσφατα δημοσίευσε μια μελέτη στο περιοδικό PLoS One με τίτλο «Η κετογενική δίαιτα και η θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο παρατείνει την επιβίωση σε ποντίκια με συστημικό μεταστατικό καρκίνο». Οι περισσότεροι άνθρωποι που πεθαίνουν από καρκίνο πεθαίνουν από τη διαδικασία της μετάστασης και όχι από τον ίδιο τον όγκο. Δεν υπάρχει στην πραγματικότητα θεραπεία για τον μεταστατικό καρκίνο.
Η ομάδα του Dr. D’Agostino έχει δείξει ότι η κετογενική δίαιτα από μόνη της μπορεί να παρατείνει την επιβίωση σε μοντέλα ζώων με μεταστατικό καρκίνο, αλλά, όταν συνδυάζεται με θεραπεία υπερβαρικού οξυγόνου τρεις φορές την εβδομάδα, υπάρχει ένα επιπρόσθετο όφελος. Η θεραπεία υπερβαρικού οξυγόνου (HBOT) περιλαμβάνει αναπνοή σε καθαρό οξυγόνο, ενώ είναι σε έναν κλειστό θάλαμο που είναι σε πίεση 1-1/2 μ3 3 φορές περισσότερη από την ατμοσφαιρική πίεση. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία διαφόρων παθολογικών καταστάσεων όπως η οστεονέκρωση από ακτινοβολία.
Ας εξετάσουμε όμως τη δράση της κετογενικής δίαιτας στον καρκίνο Τα κύτταρα που παρουσιάζουν την πιο ενεργή μεταβολική δράση (δηλαδή τα καρκινικά κύτταρα) είναι τα πιο ευαίσθητα στην έλλειψη μεταβολικής ενέργειας για να προμηθεύσουν την ενέργειά τους, ένα καλά αναγνωρισμένο βιοχημικό φαινόμενο, γνωστό ως επίδραση Warburg. Θεωρητικά, η γρήγορη στέρηση των πολύ μεταβολικών καρκινικών κύτταρων από την συνήθη παροχή ενέργειας, δηλαδή τη γλυκόζη, θα μπορούσε να είναι μια κλινική θεραπεία (1-2).
Σε μια μελέτη του 2008 ερευνητές πέτυχαν να καθυστερήσουν την ανάπτυξη ανθρώπινων γαστρικών κυττάρων σε ποντίκια με μια κετογενική δίαιτα και τη χορήγηση ωμέγα 3 λιπαρών οξέων και τριγλυκεριδίων μεσαίας αλυσίδας (3). Μια μελέτη του 2011 έδειξε ότι ζώα με πειραματικά προκληθέντες όγκους του εγκεφάλου που τοποθετήθηκαν σε κετογενική δίαιτα είχαν αξιοσημείωτα μειωμένα ποσοστά ανάπτυξης όγκων (4). Άλλοι ερευνητές έχουν βρει παρόμοιες επιδράσεις της κετογενικής δίαιτας σε μοντέλα ζώων.
Μια ομάδα ερευνητών βρήκε ότι η κετογενική δίαιτα μειώνει την παραγωγή ROS (Reactive Oxygen Species), ενεργών ειδών οξυγόνου σε κακοήθη κύτταρα γλοιωμάτων (όγκων αποτελούμενων από νευρογλοία). Τα ενεργά είδη οξυγόνου (ROS) είναι οξειδωτικά. Υπερβολικά ROS μπορούν να βλάψουν τις κυτταρικές πρωτεΐνες, τα λιπίδια και το DNA, οδηγώντας σε θανατηφόρες βλάβες στα κύτταρα, κάτι που οδηγεί σε καρκινογένεση (5).
Υπάρχουν διάφορες αναφορές που δείχνουν ότι η κετογενική δίαιτα μπορεί να είναι αποτελεσματική σε ανθρώπους με όγκους εγκεφάλου. Το 1995 ερευνητές ανέφεραν ευεργετικές επιδράσεις της κετογενικής δίαιτας σε δύο παιδιά με προχωρημένο κακοήθες αστροκύτωμα (όγκο αποτελούμενο από αστροκύτταρα, νευρογλιακά κύτταρα) (6).
Το 2010 ερευνητές περιέγραψαν μια μελέτη περίπτωσης (case study) μιας ηλικιωμένης γυναίκας με πολύμορφο γλοιωβλάστωμα, η οποία είχε θεραπευθεί με καθιερωμένη ακτινοθεραπεία και θεραπεία με temozolamide (στοματικό χημειοθεραπευτικό φάρμακο) μαζί με μια περιορισμένη σε θερμίδες κετογενική δίαιτα. Σημειώθηκε ολοκληρωτική απουσία ιστών εγκεφαλικού όγκου μετά από δύο μήνες θεραπείας – ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα το οποίο οι ερευνητές απέδωσαν σε μεγάλο βαθμό στη συμπληρωματική διατροφική θεραπεία (7).
Κετογενική δίαιτα, επιληψία και νευρολογικές παθήσεις
Η κετογενική δίαιτα είναι αποδεκτό από την επίσημη (κλασσική) ιατρική ότι αποτελεί αποτελεσματική θεραπεία για την επιληψία. Η κετογενική δίαιτα βελτιώνει τις επιληπτικές κρίσεις σε ασθενείς, ιδιαίτερα σε παιδιά, με επιληψία ανθεκτική στα φάρμακα (8-10).
Τις τελευταίες δεκαετίες οι ερευνητές έχουν εξακριβώσει διάφορους μηχανισμούς μέσω των οποίων η κετογενική δίαιτα μπορεί να έχει νευροπροστατευτική δράση. Δύο βασικά χαρακτηριστικά της θεραπείας με κετογενική δίαιτα είναι η παραγωγή κετόνων στο σώμα από το συκώτι και η μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Τα κετοσωμάτια έχει φανεί ότι έχουν νευροπροστατευτικές ιδιότητες, με το να αυξάνουν τα επίπεδα ATP και να μειώνουν την παραγωγή ROS (reactive oxygen species, δηλαδή αντιδραστικών ειδών οξυγόνου) μέσω αυξημένης οξείδωσης της NADH (Nicotinamide adenine dinucleotide) και της παρεμπόδισης της μιτοχονδριακής διαπερατότητας (11)
(Σημείωση: Το NADH είναι ένα χημικό που υπάρχει φυσικά στο σώμα και παίζει ρόλο στη χημική διαδικασία που παράγει ενέργεια. Το NADH υπάρχει διαθέσιμο ως διατροφικό συμπλήρωμα, που βοηθά στη νοητική διαύγεια, στη συγκέντρωση, στη μνήμη και για τη θεραπεία της νόσου του Αλτσχάιμερ). Η κετογενική δίαιτα έχει επίσης φανεί ότι διεγείρει τη μιτοχονδριακή βιογένεση, συντελώντας σε σταθεροποιημένη λειτουργία συνάψεων (12).
Το δεύτερο σημαντικό βιοχημικό χαρακτηριστικό της κετογενικής δίαιτας είναι η μείωση της γλυκολυτικής ροής. Η μείωση της γλυκόλυσης είναι ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό της μείωσης θερμίδων, που έχει φανεί ότι καταστέλλει τις επιληπτικές κρίσεις (13) και παρατείνει τη ζωή σε πολλά είδη του ζωικού βασιλείου. Αν και η σύνδεση ανάμεσα στους μηχανισμούς μείωσης θερμίδων και της κετογενικής δίαιτας παραμένει αμφιλεγόμενη, είναι ξεκάθαρο ότι και οι δυο θεραπείες συντελούν στη μείωση της γλυκόζης του αίματος, κάτι που συμπεριλαμβάνει τη μειωμένη γλυκολυτική ροή. Υπάρχουν και άλλοι μηχανισμοί που δικαιολογούν τις νευροπροστατευτικές ιδιότητες της κετογενικής δίαιτας, οι οποίες δεν μπορούν να αναλυθούν στα πλαίσια ενός άρθρου.
Κετογενική δίαιτα και νόσος του Αλτσχάιμερ
Οι επιστήμονες συνειδητοποιούν ότι η διεγερσιμότητα των νευρώνων ενισχύεται στους ασθενείς με νόσο του Αλτσχάιμερ (14-15). Αν και οι θεμελιώδεις παθολογικές διαδικασίες της νόσου του Αλτσχάιμερ περιλαμβάνουν εκφύλιση των νευρώνων μέσω συσσώρευσης μη φυσιολογικών κυτταρικών προϊόντων, πρόσφατες αποδείξεις δείχνουν ότι στη νόσο υπάρχουν αλλαγές στη λειτουργία των νευρωνικών κυκλωμάτων και της ομοιόστασης των μιτοχονδρίων (16). Αυτή η άποψη ενισχύεται από την υψηλότερη συχνότητα επιληπτικών κρίσεων σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ σε σύγκριση με τα άτομα που δεν πάσχουν από τη νόσο (17).
Αυτό σημαίνει ότι η κετογενική δίαιτα θα μπορούσε να έχει ευεργετικό ρόλο σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ, παράλληλα με την καθυστέρηση της γήρανσης που αυτή η δίαιτα προκαλεί (18). Τα κετοσωμάτια λοιπόν φαίνεται ότι αποτρέπουν τη γήρανση και τον νευροεκφυλισμό που παρατηρείται στη νόσο του Αλτσχάιμερ.
Υπάρχουν κλινικές μελέτες που είναι πολλά υποσχόμενες. Μια τυχαιοποιημένη διπλή-τυφλή, ελεγχόμενη με placebo δοκιμή με κετογενική δίαιτα συνέβαλε σε σημαντικά βελτιωμένη νοητική λειτουργία σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ που είναι αρνητικοί σε APOε4, αλλά όχι σε ασθενείς με μεταλλάξεις APOε4 (19). Οι κετόνες έχουν φανεί ότι προστατεύουν από τις τοξικές επιδράσεις του β-αμυλοειδούς σε νευρώνες σε καλλιέργεια σε μοντέλα νόσου του Αλτσχάιμερ (20). Η κετογενική δίαιτα φαίνεται επίσης ότι βοηθά κατά της νόσου του Αλτσχάιμερ, διότι αποτρέπει τη συσσώρευση των τελικών προϊόντων γλυκοζυλίωσης και επηρεάζει τη λειτουργία των μιτοχονδρίων.
Άλλες παθήσεις στις οποίες μπορεί να βοηθήσει η κετογενική δίαιτα
Η κετογενική δίαιτα μπορεί να φανεί χρήσιμη στην καταπολέμηση της νόσου του Πάρκινσον (21-23), της αμυοτροφικής πλευρικής σκλήρυνσης (ασθένεια Lou Gehrig) (24-25), του αυτισμού (26), των ημικρανιών (27-28) καθώς και άλλων παθήσεων.
Κετογενική δίαιτα: Μια θεραπευτική δίαιτα που πρέπει να εφαρμόζεται με ιατρική παρακολούθηση
Η κετογενική δίαιτα είναι μια δίαιτα που βοηθά στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας, του καρκίνου, της επιληψίας και άλλων νευρολογικών παθήσεων. Παρά την αποτελεσματικότητά της, έχει και κάποιες παρενέργειες. Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι παθαίνουν δυσκοιλιότητα, ακολουθώντας μια τέτοια διατροφή, ενώ σε πολλές γυναίκες μπορεί να σταματήσει η περίοδος. Λόγω του ότι η διατροφή αυτή είναι περιοριστική, θα πρέπει να εφαρμόζεται με την παρακολούθηση κάποιου εξειδικευμένου γιατρού ή διατροφολόγου.
Η επαναστατική κετογενική δίαιτα του Μάριου Δημόπουλου για απώλεια σωματικού βάρους
Οι περισσότερες δίαιτες προτείνουν 3 κύρια γεύματα και 2 σνακς. Σε αυτή τη δίαιτα θα τρώτε τρία κύρια γεύματα και δεν θα τρώτε σνακς. Αν πεινάτε και θέλετε να φάτε σνακ, θα φάτε λίγο μαγιονέζα με αβοκάντο και ελιές.
Μπορείτε να τρώτε αρκετά, φτάνει να φροντίζετε να είναι λίγοι υδατάνθρακες με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, που εξισορροπούνται με μέτρια ποσότητα πρωτεϊνών και πολλά λίπη καλής ποιότητας. Ως λίπη καλής ποιότητας εννοούμε τα κορεσμένα λίπη από βούτυρο και αβοκάντο, τα μονοακόρεστα λίπη από ελαιόλαδο, αβοκάντο και λίγους ξηρούς καρπούς ή ταχίνι. Να αποφεύγονται τα πολυακόρεστα λίπη από σπορέλαια και μαργαρίνες.
Θα δώσουμε έμφαση στο λάδι της καρύδας. Το λάδι της καρύδας θεωρείται ως ένα θαυματουργό λάδι που βοηθά σε πολλές παθήσεις. Περιέχει μεσαίας αλυσίδας λιπαρά οξέα. Ενώ τα μακράς αλυσίδας λιπαρά οξέα που βρίσκονται σε μερικές τροφές χρειάζονται να υποστούν πέψη από τα χολικά άλατα που απελευθερώνονται από τη χοληδόχο κύστη, τα μεσαίας αλυσίδας λιπαρά οξέα δεν χρειάζονται να υποστούν πέψη. Αυτός είναι ο λόγος που αν έχετε πρόβλημα να πέψετε τα λίπη ή αν είστε σε φάση να επανεισάγεται λίπος στη διατροφή σας, είναι καλύτερο να ξεκινήσετε με λάδι καρύδας.
Το κύριο μεσαίας αλυσίδας λιπαρό οξύ στο λάδι καρύδας είναι το λαυρικό οξύ, ένας αποδεδειγμένος αντιμικροβιακός, αντιβακτηριδιακός και αντιμυκητησιακός παράγοντας, που βρίσκεται επίσης στο γάλα της μητέρας.
Το πρόγραμμά μου στηρίζεται στο μεγάλο και αυξανόμενο σώμα ερευνών που δείχνουν γιατί η καρύδα μπορεί να σας βοηθήσει να χάσετε βάρος και να ενισχύσετε την υγεία σας. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο περιορισμός των λιπών δεν είναι αποτελεσματική μέθοδος διατροφικής στρατηγικής. Οι χαμηλές σε λίπος τροφές που τρώτε είναι σχεδόν πάντα υψηλές σε υδατάνθρακες, οι οποίες διεγείρουν την απελευθέρωση ινσουλίνης, κάνοντας το σώμα σας να αποθηκεύει λίπος. Επιπλέον, η κατανάλωση υδατανθράκων μπορεί να προκαλέσει σκαμπανεβάσματα σακχάρου.
Ως αποτέλεσμα, δεν έχετε σταθερό επίπεδο ενέργειας και έχετε πείνα. Αντίθετα, οι έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η κατανάλωση των σωστών λιπών σε κάθε γεύμα διατηρεί το σάκχαρο στο αίμα σας σταθερό και μεγιστοποιεί τον μεταβολισμό σας παρέχοντας μια σταθερή πηγή καυσίμων κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας.
Η κετογενική μου δίαιτα είναι μέτρια σε πρωτεΐνη (1 γραμμάριο ανά κιλό σωματικού βάρους), οπότε αν τρώτε πολλούς ξηρούς καρπούς και πολύ ταχίνι, θα πρέπει να περιορίσετε την ποσότητα του κρέατος και του ψαριού που θα φάτε, και ήδη η ποσότητα είναι χαμηλή, γύρω στα 150 γραμμάρια ζωικής πρωτεΐνης την ημέρα. Αν τρώτε πολλούς ξηρούς καρπούς, πρέπει να μειώσετε και άλλο τη ζωική πρωτεΐνη. Τα κορεσμένα λίπη δεν μας πειράζουν σε αυτή τη δίαιτα. Μπορείτε εκτός από ελαιόλαδο να τρώτε και αρκετή ποσότητα παραδοσιακού βουτύρου.
Πάρτε αγνό παραδοσιακό βούτυρο τύπου κερκύρας ή ακόμα καλύτερα γίδινο βιολογικό βούτυρο. Επειδή σε αυτή την κετογενική δίαιτα υπάρχουν πολλά κορεσμένα λίπη, συνιστώ την κατανάλωση ωμέγα 3 λιπαρών οξέων. Άρα θα πρέπει να αγοράσετε ένα καλό συμπλήρωμα ιχθυελαίου. Μπορείτε επίσης να αγοράσετε λιναρόσπορο, να τον αφήσετε να μουλιάσει και να τον χτυπήσετε στο μπλέντερ και να το βάζετε πάνω στις σαλάτες σας. Είναι πολύ καλή πηγή ωμέγα 3 και ωμέγα 6 λιπαρών οξέων και βοηθά κατά της δυσκοιλιότητας και έχει αντικαρκινικές ιδιότητες. Δεν συνιστώ λινέλαιο (λάδι από λιναρόσπορο), διότι οξειδώνεται γρήγορα μετά το άνοιγμα, και προκαλεί υπερπαραγωγή ελευθέρων ριζών που βλάπτουν την υγεία σας.
Σε μια κετογενική δίαιτα θα αποφεύγετε τα πολυακόρεστα λίπη από σπορέλαια και μαργαρίνες, που είναι πηγή ωμέγα 6 λιπαρών οξέων, καθώς και τα υδρογονωμένα φυτικά έλαια (trans λιπαρά), και θα τρώτε καλής ποιότητας λίπη από αβοκάντο, ελιές και ελαιόλαδο, βούτυρο και λάδι καρύδας. Αυτά τα λίπη λιπών είναι μεταβολικά ουδέτερα, διότι δεν έχουν την τάση να διεγείρουν ορμονικά σήματα, όπως λεπτίνη, ινσουλίνη και τη βιοχημική οδό mTOR.
Κρατήστε στο μυαλό ότι ενώ η παραδοσιακή κετογενική δίαιτα επιτρέπει λίγα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα γαλακτοκομικά μπορεί στην πραγματικότητα να είναι προβληματικά και μπορούν να αποτρέψουν πολλά από τα υγιεινά οφέλη που μπορείτε να πάρετε από την κετογενική δίαιτα.
Η λακτόζη είναι ένα σάκχαρο φτιαγμένο από γαλακτόζη και γλυκόζη που βρίσκεται στο γάλα, αποτελώντας περίπου το 2 με 8% του βάρους του γάλακτος ανά βάρος. Αυτά τα επιπλέον σάκχαρα μπορεί να είναι προβληματικά, όταν θέλετε να χάσετε βάρος ή να θεραπεύσετε τον καρκίνο, ακόμα και αν είναι από γαλακτοκομικά βιολογικής παραγωγής. Τα γαλακτοκομικά λίπη (κρέμα γάλακτος και βούτυρο) επιτρέπονται, αλλά οι γαλακτοκομικές πρωτεΐνες ή η λακτόζη θα πρέπει να περιορίζονται ή να αποφεύγονται.
Παραθέτω ένα τυπικό εβδομαδιαίο πρόγραμμα. Από κρέας προτιμήστε βιολογικό κοτόπουλο, κατσίκι και ψάρια όπως σαρδέλα και γαύρο καθώς και θαλασσινά (καλαμαράκια, χταπόδια). Μια φορά την εβδομάδα μοσχάρι, μια φορά χοιρινό και μια φορά την εβδομάδα συκώτι. Μπορείτε επίσης να τρώτε μανιτάρια.
ΜΕΝΟΥ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
ΔΕΥΤΕΡΑ
Πρωινό
Μισό αβοκάντο ελιές, λάδι καρύδας και ωμό βούτυρο
Μαγιονέζα (σπιτική με ελαιόλαδο, όχι του εμπορίου με ηλιέλαιο)
5 αμύγδαλα
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Μεσημεριανό
150 γραμμάρια κοτόπουλο βιολογικό
150 γραμμάρια μαρούλι και 1 ωμό καρότο με λίγο ελαιόλαδο και λάδι καρύδας (ή το μείγμα λαδιού καρύδας, ελαιολάδου και σουσαμέλαιου)
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Βραδυνό
Ταχίνι, μισό αβοκάντο και 1 ντομάτα και αγγούρι με μαγιονέζα
Αλεσμένος λιναρόσπορος
ΤΡΙΤΗ
Πρωινό
1 αυγό ομελέτα με τυρί και μανιτάρια ψημένη με παραδοσιακό βούτυρο ή με λάδι καρύδας
Μαγιονέζα
Μισό αβοκάντο
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Μεσημεριανό
150 γραμμάρια θαλασσινά (π.χ. γαρίδες, καλαμαράκια ή χταπόδι, βραστά ή ψημένα με ντομάτα σάλτσα)
150 γραμμάρια μπρόκολο με βούτυρο και μείγμα λαδιού καρύδας, ελαιόλαδου και σουσαμέλαιου
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Βραδυνό
Μισό αβοκάντο ελιές, λάδι καρύδας
Μανιτάρια (συσκευασμένα που μπορούν να φαγωθούν ωμά)
Μαγιονέζα
5 αμύγδαλα
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
ΤΕΤΑΡΤΗ
Πρωινό
2 κουταλιές της σούπας ηλιόσποροι
1 ντομάτα με λάδι καρύδας και ελαιόλαδο
Μαγιονέζα
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Μεσημεριανό
150 γραμμάρια κοτόπουλο βιολογικό
200 γραμμάρια λάχανο και καρότο με βούτυρο και μείγμα λαδιού καρύδας, ελαιολάδου και σουσαμέλαιου
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Βραδυνό
100 γραμμάρια παραδοσιακό γιαούρτι
Μισό αβοκάντο
10 ελιές
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
ΠΕΜΠΤΗ
Πρωινό
1 αυγό ομελέτα με τυρί και μανιτάρια ψημένη με παραδοσιακό βούτυρο ή με λάδι καρύδας
Μαγιονέζα
Μισό αβοκάντο
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Μεσημεριανό
150 γραμμάρια ψάρι (κατά προτίμηση σαρδέλα ή γαύρο)
Κολοκυθάκια με μείγμα λαδιού καρύδας, ελαιολάδου και σουσαμέλαιου
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Βραδυνό
Ταχίνι, μισό αβοκάντο και 1 ντομάτα και αγγούρι με μαγιονέζα
Αλεσμένος λιναρόσπορος
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Πρωινό
10 αμύγδαλα, μανιτάρια και λάδι καρύδας
Μαγιονέζα
Μισό αβοκάντο
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Μεσημεριανό
150 γραμμάρια μοσχάρι βιολογικό
150 γραμμάρια κολοκυθάκια στον ατμό με μείγμα λαδιού καρύδας, ελαιολάδου και σουσαμέλαιου
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Βραδυνό
100 γραμμάρια μανιτάρια, μισό αβοκάντο με ελιές και λάδι καρύδας
Μαγιονέζα
Αλεσμένος λιναρόσπορος
ΣΑΒΒΑΤΟ
Πρωινό
Μισό αβοκάντο ελιές, λάδι καρύδας και ωμό βούτυρο
Μαγιονέζα
5 καρύδια
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Μεσημεριανό
2 αυγά ομελέτα
150 γραμμάρια μπάμιες με σάλτσα ντομάτας
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Βραδυνό
Ταχίνι, μισό αβοκάντο και 1 ντομάτα και αγγούρι με μαγιονέζα
Αλεσμένος λιναρόσπορος
ΚΥΡΙΑΚΗ
Πρωινό
1 αυγό μάτι με βούτυρο και λάδι καρύδας
1 ντομάτα
Μαγιονέζα
Μισό αβοκάντο
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Μεσημεριανό
150 γραμμάρια κατσίκι
150 γραμμάρια λάχανο με μείγμα λαδιού καρύδας, ελαιολάδου και σουσαμέλαιου
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Βραδυνό
100 γραμμάρια μανιτάρια με λάδι καρύδας
10 ελιές
Μαγιονέζα
Μισό αβοκάντο
Αλεσμένος λιναρόσπορος
Πράσινο τσάι
Το παρόν άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο του Μάριου Δημόπουλου με τίτλο «Αδυνατίστε γρήγορα και για πάντα». Ο Μάριος Δημόπουλος είναι διατροφολόγος με φυσικοπαθητική και εναλλακτική κατεύθυνση, μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition και της American Association of Drugless Practitioners. Είναι συγγραφέας βιβλίων φυσικής ιατρικής. Διαβάστε περισσότερα εδώ
