Υπάρχει ένας τύπος που αναγνωρίζεται εύκολα. Είναι το είδος του ανθρώπου που παρουσιάζει όλες τις ενδείξεις αυτοϊκανοποίησης.
Βλέπει κανείς πως όταν λέει κάτι ασήμαντο, αισθάνεται σαν να είπε κάτι εξαιρετικά σημαντικό. Συνήθως δεν ακούει τι λένε οι άλλοι, ούτε τον ενδιαφέρει πραγματικά. (Αν είναι έξυπνος, θα προσπαθήσει να το κρύψει κάνοντας ερωτήσεις και παριστάνοντας ότι ενδιαφέρεται).
Επίσης, μπορεί να διακρίνει κανείς το ναρκισσιστικό άτομο από την ευαισθησία του σε κάθε είδους κριτική. Την ευαισθησία του αυτή μπορεί να την εκφράσει αρνούμενος την εγκυρότητα οποιασδήποτε κριτικής ή αντιδρώντας με θυμό ή θλίψη.
Σε πολλές περιστάσεις ο ναρκισσιστικός προσανατολισμός μπορεί να κρύβεται πίσω από μια στάση μετριοφροσύνης και ταπεινοφροσύνης· μάλιστα, δεν είναι σπάνιο ο ναρκισσιστικός προσανατολισμός ενός ατόμου να έχει ως αντικείμενο αυτοθαυμασμού την ταπεινοφροσύνη του. Όποιες και αν είναι οι διαφορετικές εκδηλώσεις του ναρκισσισμού, η έλλειψη ειλικρινούς ενδιαφέροντος για τον εξωτερικό κόσμο είναι κοινή σε όλες τις μορφές του.
Μερικές φορές είναι επίσης δυνατόν να διακρίνει κανείς το ναρκισσιστικό άτομο από την έκφραση του προσώπου του. Συχνά συναντάμε μια λάμψη ή ένα χαμόγελο που σε κάποιους δίνει την εντύπωση αυταρέσκειας και σε άλλους την εντύπωση μιας πρόσχαρης παιδικότητας και ευπιστίας.
Συχνά ο ναρκισσισμός, ιδιαίτερα στις πιο ακραίες μορφές του, εκδηλώνεται με μια ιδιαίτερη λάμψη στα μάτια, που από μερικούς εκλαμβάνεται ως ένδειξη οσιότητας και από άλλους ως ένδειξη παραφροσύνης. Πολλά ναρκισσιστικά άτομα μιλούν ακατάπαυστα – συχνά σε κάποιο γεύμα, όπου ξεχνούν να φάνε, και έτσι αναγκάζουν όλους τους άλλους να περιμένουν. Η συντροφιά ή το φαγητό είναι λιγότερο σημαντικά από το Εγώ τους.
Στο ναρκισσιστικό άτομο το αντικείμενο του ναρκισσισμού του είναι μία από αυτές τις επιμέρους ιδιότητες που για εκείνον αποτελούν τον εαυτό του.
Το άτομο που τον εαυτό του τον αντιπροσωπεύει η περιουσία του μπορεί κάλλιστα να ανεχθεί μια απειλή της αξιοπρέπειάς του, αλλά η απειλή της περιουσίας του είναι σαν απειλή της ζωής του.
Από την άλλη πλευρά, για εκείνον που τον εαυτό του αντιπροσωπεύει η ευφυΐα του το να πει κάτι ανόητο είναι τόσο επίπονο, που μπορεί να οδηγήσει σε διάθεση βαθιάς κατάθλιψης.
Ωστόσο, όσο εντονότερος είναι ο ναρκισσισμός, τόσο λιγότερο αποδέχεται το ναρκισσιστικό άτομο το γεγονός της αποτυχίας του ή οποιαδήποτε βάσιμη κριτική από τους άλλους. Απλώς αισθάνεται εξοργισμένος από την προσβλητική συμπεριφορά του άλλου ή πιστεύει ότι είναι πολύ αναίσθητος, αμόρφωτος κτλ. για να είναι ορθή η κρίση του.
(Σκέφτομαι, σε σύνδεση με αυτό, ένα ευφυέστατο αλλά άκρως ναρκισσιστικό άτομο το οποίο, όταν αντίκρισε τα αποτελέσματα ενός τεστ Ρόρσαχ που είχε κάνει και στο οποίο δεν κατάφερε να φτάσει τον ιδεότυπο που είχε για τον εαυτό του, είπε: ” Λυπάμαι τον ψυχολόγο που έκανε αυτό το τεστ· πρέπει να είναι πολύ παρανοϊκός”.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Erich Fromm ” Η Καρδιά του Ανθρώπου” από τις εκδόσεις Διόπτρα
