Η εξέχουσα θέση της τυχαίας μετάλλαξης στην εξελικτική μας ιστορία έχει από καιρό συνδεθεί με την αρχική θεωρία του Δαρβίνου.
Η αλήθεια είναι όμως ότι ο ίδιος ο Δαρβίνος δυσκολεύτηκε πολύ να παραδεχτεί πως η μη κατευθυνόμενη τυχαία μετάλλαξη μπορεί να παράγει τις θαυμαστές καινοτομίες της ζωής.
Όταν διατύπωσε για πρώτη φορά στο έργο του «Καταγωγή των Ειδών» τη θεωρία της φυσικής επιλογής ως διαδικασία «διατήρησης των ευνοϊκών παραλλαγών και απόρριψης των βλαβερών παραλλαγών», δεν είχε στη διάθεσή του μια πειστική θεωρία για την προέλευση όλων αυτών των παραλλαγών.
Στο συγκεκριμένο έργο του τις περιγράφει γενικά ως τυχαίες, εν μέρει επειδή ήθελε να απαλλαγεί από την λαμαρκιανή παραδοχή της κατευθυνόμενης παραλλαγής, σύμφωνα με την οποία νέες καινοτομίες – ο μακρύς λαιμός της καμηλοπάρδαλης είναι το αρχετυπικό παράδειγμα – γεννιούνται από τη δραστηριότητα του εν ζωή οργανισμού, για να περάσουν μετά στις επόμενες γενιές.
Αλλά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας που ακολούθησε, ο Δαρβίνος πήρε τις αποστάσεις του από τον γκρεμό της τυχαίας μετάλλαξης και ανέπτυξε τη θεωρία της παγγένεσης, η οποία πρωτοδημοσιεύτηκε στο βιβλίο του «Η μεταβολή των ζώων και των φυτών υπό συνθήκες εξημέρωσης», το 1868.
Η παγγένεση συνιστούσε ένα βήμα πίσω από τον θόρυβο της αρχικής θεωρίας του Δαρβίνου, εισάγοντας έναν σύνθετο μηχανισμό για την κληρονομικότητα που έθετε σε κίνηση ένα είδος κατευθυνόμενης παραλλαγής.
Σύμφωνα με τη (νέα) θεωρία του Δαρβίνου, κάθε κύτταρο του σώματος απελευθέρωνε κληρονομικά σωματίδια – τους κόκκους (gemmules), όπως ονομάστηκαν – που συγκεντρώνονταν στα βλαστικά κύτταρα του οργανισμού.
Διαβάστε επίσης: Τα περισσότερα από τα γονίδιά μας προέρχονται από τη μητέρα της μητέρας μας
Ένα συγκεκριμένο όργανο ή σωματικό μέλος που χρησιμοποιούνταν κατ’ εξακολούθηση όσο ζούσε το ζώο θα απελευθέρωνε θεωρητικά περισσότερους κόκκους, οι οποίοι θα διαμόρφωναν έτσι τη φυσιολογία της επόμενης γενιάς.
Η παγγένεση είχε θετική υποδοχή όταν την πρότεινε ο Δαρβίνος, η σύγχρονη επιστήμη της γενετικής όμως αποκάλυψε ότι ήταν μια πέρα για πέρα λανθασμένη υπόθεση. Θα αποδεικνυόταν τελικά πως ήταν το πιο οφθαλμοφανές σφάλμα της σταδιοδρομίας του.
Κατά ένα τρόπο, το μεγαλύτερο λάθος του Δαρβίνου ήταν η αδυναμία του να αναγνωρίσει την πρωτεϊκή δύναμη του λάθους.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Steven Johnson «Από πού έρχονται οι καλές ιδέες» από τις εκδόσεις Πεδίο
