Εδώ και πολλά χρόνια ταξιδεύω. Έχω γυρίσει μεγάλο μέρος του κόσμου αφηγούμενος ιστορίες, μύθους, θρύλους και παραδόσεις κάθε εποχής και κάθε πολιτισμού.
Όπου κι αν έχω πάει, ανακαλύπτω και μοιράζομαι την ιδέα ότι οι πιο παλιές αφηγήσεις μιλάνε στη βάση τους για τα ίδια πράγματα. Μπορεί ν’ αλλάζουν τα ονόματα, οι ασχολίες και τα λόγια των προσώπων, μπορεί ν’ αλλάζει το σκηνικό και οι περιστάσεις, αλλά η υπόθεση είναι βασικά η ίδια.
Στον πρόλογο της πρώτης συλλογής παραμυθιών στην ιστορία, – εκείνης των αδελφών Γκριμ -, αναφέρεται ότι κάποτε, όλα μαζί τα παραμύθια αποτελούσαν μέρος ενός πανέμορφου αμφορέα.
Μια μέρα ο αμφορέας έσπασε και τα κομμάτια του σκορπίστηκαν σ΄ολόκληρο τον κόσμο. Κάθε αφήγηση, ακόμη και των πιο απόμακρων και διαφορετικών πολιτισμών και παραδόσεων, έχει – σύμφωνα με αυτή τη μεταφορά – κοινή προέλευση κι είναι φτιαγμένη απ’ το ίδιο υλικό.
Ερευνώντας τους πιο χαρακτηριστικούς και λαϊκούς μύθους οι οποίοι υποτίθεται ότι συμβολίζουν την ιστορία κάθε λαού, συναντά κανείς ιστορίες οι οποίες, κατά βάθος, είναι πανομοιότυπες.
Με τις θρησκείες συμβαίνει ό,τι και με τα παραμύθια. Από μακριά μπορεί να μας φαίνονται διαφορετικές ή και αντιφατικές, αν όμως πλησιάσουμε πιο κοντά για να τις εξερευνήσουμε ή να ζήσουμε μ’ αυτές, θα ανακαλύψουμε ότι έχουν πολύ περισσότερα κοινά απ’ όσα φανταζόμαστε.
Σαν ν’ αποτελούσαν όλες κάποτε μέρος του ίδιου πράγματος: ενός αμφορέα όπου ήταν συγκεντρωμένες επιθυμίες, βιώματα, φαντασιώσεις και παγκόσμιες αξίες, λίγο-πολύ κοινές σε όλους τους ανθρώπους.
Όταν έσπασε ο αμφορέας των θρησκειών, εμφανίστηκαν οι διάφορες παραλλαγές.
Εγώ βλέπω το Θεό έτσι κι εσύ αλλιώς.
Εγώ τον λατρεύω με λουλούδια, εσύ με κρασί.
Εγώ τον υμνώ με τραγούδια, εσύ με προσευχές.
Εγώ τον ευχαριστώ σιωπηρά ενώ εσύ του μιλάς…
Παραλλαγές οι οποίες, στο διάβα της ιστορίας, όταν ξεχάστηκε η κοινή τους προέλευση, αποτέλεσαν δυστυχώς μια δικαιολογία που χρησιμοποίησαν οι άνθρωποι για να συγκρουστούν μεταξύ τους.
Παραλλαγές που δημιουργήθηκαν από τις επιδράσεις ή από τις ανάγκες των λαών, κι ύστερα, με την επανάληψή τους στο πέρασμα των αιώνων, μετατράπηκαν σε εντολές, κανόνες και συνήθειες. Κοιτώντας τες από μακριά, μπορεί συχνά να αποτελέσουν αντικείμενο χλευασμού και περιφρόνησης, ενώ εξετάζοντάς τες από κοντά (εστιάζοντας στην τιμωρητική πλευρά του δόγματός τους), μπορούν να θεωρηθούν παράλογες, αναχρονιστικές, γελοίες και ανόητες.
Σε υπεράσπιση των επικριτών, πρέπει να παραδεχτούμε ότι πάρα πολλές φορές οι ιεροτελεστίες και οι παραδόσεις ξεχνούν την προέλευση ή το νόημά τους, και μετατρέπονται σε συμπεριφορές κενές περιεχομένου και χρησιμότητας.
Είναι σαφές ότι η ουσία εκείνου του αρχικού αμφορέα εξακολουθεί να βρίσκεται σ’ αυτές τις παραδόσεις. Για να τη φέρεις στο φως, πρέπει ν’ αφιερώσεις σ’ αυτήν την προσπάθεια χρόνο, ενδιαφέρον και ενέργεια, αλλά είμαι βέβαιος ότι αξίζει τον κόπο.
Θα ήταν μια ενδιαφέρουσα πρόκληση για τις σύγχρονες θρησκείες μας να ξαναβρούν τις αλήθειες και το περιεχόμενο της ουσίας κάθε θέσης, κάθε εντολής και κάθε παράδοσης, για να μη μένουν εγκλωβισμένες σε κενούς αυτοματισμούς.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Χόρχε Μπουκάι “Ο δρόμος της πνευματικότητας” από τις εκδόσεις Opera
