«Ό,τι και αν κάνετε, σημαντικό ή ασήμαντο, δεν είναι παρά το ένα όγδοο του προβλήματος», νουθετούσε ένας χριστιανός μοναχός του 6ου αιώνα τους συντρόφους του αναχωρητές, «ενώ το να μείνει κανείς ατάραχος, ακόμα και αν δε μπορέσει να πετύχει τον στόχο του, είναι τα άλλα επτά όγδοα».
Η αταραξία του νου σηματοδοτεί έναν πρωταρχικό στόχο στα μονοπάτια του διαλογισμού σε όλες τις σημαντικές πνευματικές παραδόσεις. Ο Τόμας Μέρτον, στοχαστής τραπιστής μοναχός, έγραψε τη δική του εκδοχή ενός ποιήματος που εξυμνούσε αυτήν ακριβώς την ιδιότητα, την οποία είχε αντλήσει από τα αρχαία χρονικά του ταοϊσμού. Κάνει λόγο για έναν τεχνίτη που μπορούσε να χαράζει τέλειους κύκλους χωρίς να χρησιμοποιεί διαβήτη και του οποίου το μυαλό ήταν «ελεύθερο και χωρίς έγνοιες».
Ένα μυαλό χωρίς έγνοιες έχει για αντίθετό του το άγχος που μας φέρνει η ζωή: οικονομικές ανησυχίες, σκληρή δουλειά, οικογενειακά ζητήματα, προβλήματα υγείας. Στη φύση, τα στρεσογόνα επεισόδια, όπως η συνάντηση με ένα αρπακτικό, είναι προσωρινά, δίνουν στον οργανισμό τον χρόνο να ανακάμψει.
Διαβάστε επίσης: Το προσωπικό μας “βιβλίο της αφθονίας” και η συμβολή του στην προσωπική μας ηρεμία
Στη σύγχρονη ζωή μας, οι στρεσογόνοι παράγοντες είναι κυρίως ψυχολογικοί, όχι βιολογικοί, και συχνά συνεχείς (έστω και μόνο στη σκέψη μας), όπως ένας ανυπόφορος προϊστάμενος ή προβλήματα στην οικογένεια. Αυτοί οι στρεσογόνοι παράγοντες πυροδοτούν τις ίδιες πανάρχαιες βιολογικές αντιδράσεις. Και αν οι αντιδράσεις στο στρες διαρκέσουν μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να μας κάνουν να αρρωστήσουμε.
Η ευαισθησία μας σε ασθένειες, όπως ο διαβήτης ή η υπέρταση, που επιδεινώνονται με το στρες, αντικατοπτρίζει την αρνητική πλευρά του σχεδιασμού του εγκεφάλου μας.
Η θετική πλευρά αντικατοπτρίζει τα κατορθώματα του ανθρώπινου φλοιού, που οικοδόμησε πολιτισμούς (ακόμα και τον ηλεκτρονικό υπολογιστή στον οποίο γράφεται αυτό εδώ το βιβλίο). Αλλά το εκτελεστικό κέντρο του εγκεφάλου, που βρίσκεται πίσω από το μέτωπο στον προμετωπιαίο φλοιό, μας δίνει ένα μοναδικό πλεονέκτημα σε σχέση με τα άλλα ζώα, αλλά και ένα παράδοξο μειονέκτημα: την ικανότητα να προβλέπουμε το μέλλον και να ανησυχούμε γι’αυτό, καθώς και να σκεφτόμαστε το παρελθόν και να μετανιώνουμε.
Όπως το έθεσε πριν από πολλούς αιώνες ο Επίκτητος, δεν μας ταράζουν αυτά που μας συμβαίνουν, αλλά η γνώμη που σχηματίζουμε γι’αυτά.
Μια πιο σύγχρονη αίσθηση μας δίνει ο ποιητής Τσαρλς Μπουκόφσκι: δεν είναι τα μεγάλα πράγματα αυτά που μας τρελαίνουν, αλλά «το κορδόνι που λύνεται ενώ τελειώνει ο χρόνος».
Απόσπασμα από το βιβλίο των Daniel Goleman & Richard J. Davidson «Ο Δρόμος προς τη Μόνιμη Μεταμόρφωση» από τις εκδόσεις Πεδίο
