Ψυχοθεραπεία με άλογα: Όταν το άλογο αποδεικνύεται ο καλύτερος σύμμαχος και θεραπευτής μας
Ένας θεραπευόμενος, ένας εκπαιδευτής και ένα άλογο σε μια συνεδρία. Μια διαφορετική συνεδρία. Μα γίνεται κάτι τέτοιο μακριά από το ντιβάνι, από το γραφείο, σε ένα χωράφι; Κι όμως, τα τελευταία χρόνια γίνεται και, μάλιστα, έχει εκπληκτικά αποτελέσματα!
Μέχρι πρόσφατα μάς ήταν γνωστή η θεραπευτική ιππασία ή ιπποθεραπεία, μια μέθοδος αποκατάστασης με βασικό στόχο τη βελτίωση νευρολογικών, αισθητηριακών δυσλειτουργιών σε ασθενείς που αντιμετωπίζουν κινητικά προβλήματα και όχι μόνο. Είναι αρκετά διαδεδομένη στο εξωτερικό, αλλά και στη χώρα μας υπάρχουν ειδικά θεραπευτήρια με εξειδικευμένο προσωπικό. Κατά την ιπποθεραπεία, το εκπαιδευμένο προσωπικό, αντί να χρησιμοποιεί άλλα συμβατικά, συνηθισμένα μέσα για τις θεραπευτικές συνεδρίες, χρησιμοποιούν ως μέσα τα άλογα (ειδικά εκπαιδευμένα). Η θεραπευτική ιππασία απευθύνεται τις περισσότερες φορές σε παιδιά με αυτισμό, με σύνδρομο down, με εγκεφαλική παράλυση, αλλά και σε ενήλικες μετά από εγκεφαλικά και άλλες παθήσεις.
Εντούτοις, τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες έχουν εξερευνήσει και αποκαλύψει κι άλλες μοναδικές ευεργετικές ιδιότητες της επαφής του ανθρώπου με το άλογο. Τα μαγευτικά αυτά πλάσματα μπορούν πραγματικά να επουλώσουν βαθιά συναισθηματικά τραύματα και να αποτελέσουν τον καλύτερο σύμμαχό μας κατά την ψυχοθεραπεία. Η EAP (equine assisted psychotherapy) αποτελεί πια μια αναγνωρισμένη εναλλακτική ψυχοθεραπευτική μέθοδο. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ψυχολογικά προβλήματα, που περιλαμβάνουν το άγχος, διαταραχές διάθεσης, προβλήματα συμπεριφοράς. Έχει αποδειχθεί επίσης ότι βοηθά σε περιπτώσεις ψυχικών διαταραχών, όπως ψυχώσεις, κατάθλιψη και μετατραυματικό στρες (PTSD), αλλά και σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και αλλαγές όπως διαζύγιο, πένθος και απώλεια. Επιπλέον, έχουν διαπιστωθεί εκπληκτικά αποτελέσματα όσον αφορά σε βαριά ψυχικά τραύματα από κακοποίηση.
Κατά τη διάρκεια αυτών των ξεχωριστών συνεδριών, ο θεραπευόμενος δεν χρειάζεται σε καμία περίπτωση να ανέβει στο άλογο. Σκοπός είναι η διαμόρφωση ενός ξεχωριστού δεσμού ανάμεσα σε αυτόν και στο άλογο, που γίνεται με την παρουσία ψυχολόγου ή/και ειδικού εκπαιδευτή. Τα θεραπευτικά αποτελέσματα κάνουν την εμφάνισή τους αμέσως· οι ψυχοθεραπευτές τις περισσότερες φορές αναφέρουν ότι οι θεραπευόμενοί τους επιστρέφουν στο γραφείο αλλαγμένοι μετά από λίγες συνεδρίες με άλογα, έτοιμοι να προχωρήσουν σε αλλαγές. Λόγω της έντασης και αποτελεσματικότητάς της, η μέθοδος αυτή θεωρείται σύντομη.
Οποιοσδήποτε μπορεί να συμμετέχει, αφού δεν απαιτείται προηγούμενη εμπειρία με άλογα. Είναι απόλυτα ασφαλές και όλες οι δραστηριότητες γίνονται στο έδαφος. Συνήθως, ο εκπαιδευτής ζητάει από τον θεραπευόμενο να τον βοηθήσει σε κάποιες εργασίες φροντίδας του αλόγου, σε κάποιες ασκήσεις εκγύμνασής του ή απλά σε μια βόλτα μαζί του, κρατώντας το από τα χαλινάρια. Υπάρχουν στιγμές που δεν χρειάζεται κάποια δραστηριότητα, αφού ο θεραπευόμενος απλά περνά χρόνο δίπλα στο άλογο, ενδυναμώνοντας τη σχέση τους μόνο με την παρουσία τους, χωρίς καμία λεκτική παρέμβαση.
Γιατί όμως τα άλογα θεωρούνται τόσο ευεργετικά για τον άνθρωπο;
Συνηθίζουμε να λέμε ότι τα άλογα είναι από τα πιο όμορφα και μάλλον τα πιο περήφανα ζώα του πλανήτη μας. Όμως, αυτά δεν αποτελούν τα μόνα χαρακτηριστικά τους. Είναι, επίσης, υπομονετικά. Είναι διαισθητικά, ειλικρινή, συγχωρούν, αποδέχονται, σέβονται και δεν επικρίνουν. Όλες αυτές οι ιδιότητές τους χρησιμοποιούνται κατά την επαφή ενός αλόγου με έναν άνθρωπο.
Τα άλογα δεν κρίνουν ανθρώπους, κρίνουν συμπεριφορές, συμπεριλαμβανομένων των πιο κρυφών και ανείπωτων προθέσεών μας. Ο θεραπευόμενος μπορεί να δει τον εαυτό του στα μάτια και στη συμπεριφορά ενός αλόγου, οι περισσότεροι το περιγράφουν ως αντανάκλαση σε έναν καθρέφτη. Το άλογο θα αντιληφθεί τα ακριβή σας συναισθήματα, τη στάση και τις προθέσεις σας, χωρίς καν να χρειαστεί να τις εξωτερικεύσετε. Συνεπώς, θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε εδώ ότι αυτός είναι ένας από τους ταχύτερους και ακριβέστερους τρόπους για να ανακαλύψει κανείς το ποιος είναι, τι νιώθει και τι παρουσιάζει στον εξωτερικό κόσμο.
Για παράδειγμα, αν το άλογο διαισθανθεί επιθετικότητα από μέρους σας, θα γίνει πεισματάρικο. Αν δεν ακολουθεί αυτό που θέλετε να κάνει, σημαίνει ότι αντιδρά σε δικά σας συναισθήματα. Χρησιμοποιώντας τις αντιδράσεις του αλόγου για να αναγνωρίσετε τα συναισθήματά σας, αποτελεί το πρώτο βασικότερο βήμα για την μετέπειτα αντιμετώπισή τους. Αυτό βοηθά και στην υπόλοιπη θεραπευτική διαδικασία, αλλά και στη σχέση σας με το ίδιο το άλογο. Όταν καταφέρετε να αντιληφθείτε τι του εκπέμπετε, όταν σας γίνει ξεκάθαρο αυτό που νιώθετε, η ανταμοιβή θα είναι μια θετική απόκριση από τον σύμμαχό σας, το άλογο.
Αυτή η ιδιαίτερη διαίσθησή και απόκρισή τους σε αυτά που νιώθουμε οφείλεται σε ένα άλλο χαρακτηριστικό τους: τα άλογα είναι κοινωνικά ζώα, ζούνε σε κοπάδια για την επιβίωσή τους. Μέσα σε αυτά, έχουν καθορισμένους ρόλους που μοιάζουν με εκείνους των ανθρώπων, επίσης κοινωνικά όντα. Λόγω αυτών των ομοιοτήτων, τα άλογα μπορούν να επιδείξουν και να διδάξουν αυτεπίγνωση, ειλικρινή επικοινωνία, εμπιστοσύνη, να θέσουν όρια, να γίνουν τρυφερά και παιχνιδιάρικα.
Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά τους τα επικοινωνούν μέσω μη λεκτικών οδών, με τη γλώσσα του σώματος. Η ξεχωριστή, άριστη επικοινωνία μεταξύ τους αποτελεί αφορμή και παράδειγμα και για εμάς τους ανθρώπους. Όσοι αντιμετωπίζουμε ψυχολογικά προβλήματα συνήθως απομονωνόμαστε, μη γνωρίζοντας πώς να επικοινωνήσουμε στους άλλους αυτό που νιώθουμε και θεωρώντας ότι δεν θα μας καταλάβουν. Αυτά τα τείχη γκρεμίζονται μέσω της επαφής μας με τα άλογα, η αλληλεπίδραση είναι μοναδική και δεν χρειάζονται καν λέξεις. Σταδιακά, βγαίνουμε από το καβούκι μας και χτίζουμε τις επικοινωνιακές μας δεξιότητες.
Εκτός από την απομόνωση, ένα άλλο εμπόδιο που αντιμετωπίζουν οι θεραπευόμενοι είναι εκείνο του φόβου. Χωρίς ένα ασφαλές πλαίσιο είναι δύσκολο να χτίσουν ξανά την αυτοπεποίθησή τους και να βρούνε τη δύναμη να αναρρώσουν από τραυματικές εμπειρίες και από ψυχολογικά προβλήματα. Το άγχος, η κατάθλιψη, ο εθισμός, η κακοποίηση αφήνουν έναν άνθρωπο πληγωμένο και ευάλωτο. Τα άλογα, λόγω του μεγέθους και της δύναμής τους, συνήθως φοβίζουν πολλούς ανθρώπους. Πριν τα πλησιάσουμε και γνωρίσουμε την τόσο ευγενική φύση τους, μπορεί να πιστεύουμε ότι το άλογο σίγουρα θα μας αντιπαθήσει· όμως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Κατά την αλληλεπίδρασή μας με αυτό χρειάζεται πρώτα απ’ όλα να έρθουμε αντιμέτωποι με αυτό το φόβο. Αυτή η διαδικασία χτίζει το υπόβαθρο, για να μπορέσουμε στη συνέχεια να αναγνωρίσουμε και να αντιμετωπίσουμε κι άλλους προσωπικούς μας φόβους.
Το άλογο σταδιακά μας δείχνει εμπιστοσύνη, όσο του δείχνουμε κι εμείς, σε μια σχέση που χτίζει ασφάλεια, όσο εμείς επιδεικνύουμε όλα τα θετικά και τρυφερά μας συναισθήματα προς αυτό. Παράλληλα, χρειάζεται να αναγνωρίσουμε και τα δικά του προσωπικά όρια, τα οποία δείχνει με τον ίδιο ευγενικό τρόπο με τον οποίο μας πλησιάζει. Η θεραπεία με τα άλογα είναι στην πραγματικότητα ένα ατέλειωτο μάθημα ζωής. Η αλληλεπίδρασή αυτή διευκολύνει το έργο της ψυχοθεραπείας, αλλά και τον δικό μας προσωπικό αγώνα να επουλώσουμε βαθιά ψυχικά τραύματα, ανασφάλειες και φόβους, ώστε να προχωρήσουμε περήφανα μπροστά. Όπως κάνουν και τα άλογα…
