Υπάρχουν αναρίθμητες έρευνες που υποστηρίζουν τα οφέλη της θετικής σκέψης και της αισιοδοξίας. Ωστόσο, η αλήθεια δεν είναι ποτέ μονόπλευρη. Η Julie Norem, ψυχολόγος και συγγραφέας του ανατρεπτικού βιβλίου “Η Θετική Πλευρά της Αρνητικής Σκέψης” τοποθετείται με πάθος εναντίον των αισιόδοξων και θετικών προτύπων συμπεριφοράς, όμως επιστρατεύει επιχειρήματα. Παραθέτουμε ένα ενδιαφέρον απόσπασμα από το βιβλίο της.
Ουδέποτε συνάντησα έναν αμυντικό απαισιόδοξο που να ισχυρίζεται ότι όταν έχει άγχος το γλεντάει, αλλά οι αμυντικοί απαισιόδοξοι δεν σκέφτονται αναγκαστικά ότι η πρώτη τους προτεραιότητα είναι να απαλλαγούν από τα αρνητικά τους συναισθήματα και με έπεισαν εντέλει ότι έχουν δίκιο.
Η αμυντική απαισιοδοξία προϋποθέτει ότι μαθαίνουμε να ανεχόμαστε τα αρνητικά αισθήματα για να μπορέσουμε να ενεργήσουμε. Η ανοχή τους δεν είναι παθητική, βυθισμένη σε αρνητικά αισθήματα, τα οποία αντιμετωπίζουν ενώ απορρίπτουν το αξίωμα ότι το να περνάμε καλά θα πρέπει να είναι ο πρωταρχικός μας στόχος.
Ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να ανέχονται και να δέχονται τα αρνητικά τους αισθήματα, είναι μια δύναμη της αμυντικής απαισιοδοξίας και μια ικανότητα που συνήθως υποτιμάμε. Είναι επίσης μια ικανότητα που προσπερνάμε μάλλον εύκολα, γιατί είμαστε συνήθως αρνητικά προδιατεθειμένοι σε καθετί απαισιόδοξο.
Όταν παρατηρούμε τους αμυντικά απαισιόδοξους, συνήθως επικεντρωνόμαστε στο άγχος τους. Ακολούθως, αντιδρούμε αυτομάτως στα αρνητικά συναισθήματα και προσπαθούμε να κάνουμε τους αμυντικούς απαισιόδοξους να αισθανθούν καλύτερα (ή μήπως προσπαθούμε να γλιτώσουμε κι εμείς από το «μεταδιδόμενο άγχος»;).
Έτσι κι αλλιώς, είμαστε πεπεισμένοι ότι η αμυντική απαισιοδοξία είναι το άγχος που τους διακατέχει κυρίως όταν φτιάχνουν τα φανταστικά τους σενάρια.
Πράγματι, η ικανότητα ανοχής των αρνητικών συναιαθημάτων είναι κρίσιμη σε πολλές καταστάσεις στη ζωή: στα παθήματα που γίνονται μαθήματα, στην προσοχή στους άλλους, στη συνείδηση των ευκαιριών ή των κινδύνων που αντιμετωπίζουμε.
Αν κάποιος θέλει πράγματι να καταλάβει γιατί δεν πήρε τη δουλειά μετά τη συνέντευξη που έκανε (με σκοπό να τα καταφέρει καλύτερα την επόμενη φορά), πρέπει να μπορεί να αντέξει τη δυσκολία και την ντροπή που αισθάνεται όταν του ανακοινώνουν ότι η χαλαρή συμπεριφορά του κατά τη συνέντευξη ή οι κοινότοπες απαντήσεις του αποδεικνύουν ότι δεν έχει την αυτοπεποίθηση, τη σταθερότητα ή την ευστροφία που απαιτούνται για τη δουλειά. Κανείς δεν χαίρεται με αυτού το είδους την κριτική και χρειάζεται μεγάλος αυτοέλεγχος για να την αντιμετωπίσουμε ώριμα και δημιουργικά.
«Το χειρίζομαι καλά» σημαίνει ότι δεν πέφτω στη μαύρη κατάθλιψη, δεν καταρρέω υπό το βάρος της κριτικής, αντιθέτως, τη χρησιμοποιώ για να βελτιωθώ. Οι έρευνες μαρτυρούν ότι το οπλοστάσιο τω τεχνικών που χρησιμοποιούν οι αισιόδοξοι για να προστατευθούν από τις αρνητικές συνέπειες της κριτικής είναι ανεξάντλητο, όμως οι αμυντικοί απαισιόδοξοι, ως συνήθως, κάνουν κάτι διαφορετικό. Αν δεν προστατεύσουν τον εαυτό τους, όπως κάνουν οι αισιόδοξοι, μήπως κινδυνεύουν να χάσουν την αυτοεκτίμησή τους και να κυριευθούν από κατάθλιψη;
Οι έρευνες που συνδέουν την αισιοδοξία με την αυτοεκτίμηση δεν στηρίζονται στις συμπτώσεις. Πολλά από τα οφέλη της θετικής σκέψης προέρχονται από τη θετική εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας.
Πολλοί ερευνητές ισχυρίζονται ότι η προστασία της θετικής αντίληψης που έχουμε για τον εαυτό μας είναι τόσο σημαντική, ώστε η διαστρέβλωση της πραγματικότητας για να τη διατηρήσουμε παραμένει το κλειδί για την διανοητική μας υγεία. Τρεις ψευδαισθήσεις είναι όχι μόνο υποβοηθητικές, αλλά πιθανόν και απαραίτητες γι’αυτό: πλασματική αίσθηση ελέγχου, μη ρεαλιστική αισιοδοξία και υπερβολικά θετικές εκτιμήσεις για τον εαυτό μας.
Μάλλον κακά νέα, δηλαδή, για τους αμυντικούς απαισιόδοξους, που δεν προσπαθούν να αποκτήσουν αυτές τις θετικές ψευδαισθήσεις και δεν έχουν και τόσο καλή ιδέα για τον εαυτό τους. Ευτυχώς γι’αυτούς, η αρνητική σκέψη αποτελεί την εναλλακτική οδό για να είναι υγιείς και ισορροπημένοι.
