Οι λέξεις, η πραγματικότητα και η ποίηση

leksis-pragmatikotita-kai-poiisi

Ο σύγχρονος τρόπος σκέψης έχει διαμορφωθεί μέσα από τη συνειδητοποίηση του ανθρώπου για τη σημασία που έχουν για ολόκληρη την ποιότητα της ζωής του οι λέξεις που χρησιμοποιεί. Ο λέξεις είναι τα στοιχεία εκείνα μέσα από τα οποία η πραγματικότητα που συμβαίνει και χάνεται και μεταλλάσσεται μέσα από τις ελλιπείς μερικές φορές, πέντε μας αισθήσεις.

Όταν για παράδειγμα στη γλώσσα μας φτάσει μία φέτα από λεμόνι, τότε τα σαγόνια μας πονούν και όλοι οι μύες του προσώπου μας συσφίγγονται σε μια προσπάθεια να διαχειριστούν την ένταση και τη δύναμη του… ξινού με το οποίο η πραγματικότητα μας βομβάρδισε. Κι ενώ όλα αυτά συμβαίνουν σε έναν άνθρωπο του οποίου η γλώσσα πλημμυρίζει με λεμόνι, όλα αυτά περικλείονται μέσα σε μία λέξη: ξινό.

Μπορεί το ξινό να περιγράψει όλα όσα μου συμβαίνουν όταν τρώω μια φέτα λεμόνι; Ναι και όχι. Μια λέξη δύσκολα μπορεί να περιγράψει επ’ ακριβώς την πραγματικότητα ή μάλλον την επαφή μας μαζί της. Μπορεί να περιγράψει ένα μέρος αυτής της εμπειρίας προς έναν άλλο άνθρωπο, ο οποίος είχε ήδη την ίδια εμπειρία του ξινού και ξέρει ότι ξινό θα πει μια φέτα λεμόνι στη γλώσσα.

Οι αισθήσεις μας βέβαια έχουν συλλάβει μυριάδες άλλα πράγματα που μας κάνει μια φέτα λεμόνι μόλις τη βάλουμε στο στόμα μας. Πράγματα που το ξινό δε μπορεί να τα “πει”… Ξινό, δυνατό, επιθετικό, διεγερτικό, καθαριστικό, εξαγνιστικό, τσουχτερό, επώδυνο… όλα αυτά θα μπορούσαν να έχουν συμβεί και να περιγράφουν ανεπαρκώς και πάλι το τι μπορέσαμε ν’ αντιληφθούμε. Κι όμως ΄χουμε αντιληφθεί πολύ περισσότερα.

Όσο περισσότερα αντιλαμβανόμαστε, τόσο περισσότερες λέξεις χρειαζόμαστε για να το περιγράψουμε όχι μόνο σε ένα άλλο άτομο αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό. Μα γιατί να θέλουμε  να περιγράψουμε στον εαυτό μας με λέξεις και λόγια κάτι που βιώνουμε; Γιατί να θέλουμε να περιγράψουμε τη μουσική; τον ήχο της θάλασσας; τον έρωτα; Γιατί να μην το ζούμε απλά;

Θα μπορούσαμε να το πούμε απλά, δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια. Το ένα κάνει πράξεις και φτιάχνει σε λέξεις και αριθμούς ό,τι το άλλο συλλαμβάνει από τον έξω κόσμο ως ερέθισμα. Έπειτα οι λέξεις και οι αριθμοί ως κώδικες κάποιας μυστικής συμφωνίας, μέσα από πολύπλοκους κανόνες της γραμματικής και της αριθμητικής, οργανώνουν όλα όσα έχουμε “πάρει” και μέσα από αυτά δημιουργούν όλα όσα θέλουμε να “δώσουμε”.

Χαρτογραφούμε τον κόσμο. Φανταστείτε έναν χάρτη της Αγγλίας και την… Αγγλία. Μόνο κάπως στο περίγραμμα μοιάζουν. Φανταστείτε την Αγγλία και την λέξη “Αγγλία”. Δε μοιάζουν πουθενά, ξέρουμε όμως πως όταν λέμε Αγγλία εννοούμε την χώρα και όχι ένα Α κεφαλαίο και μερικά “γάμμα και λάμδα”… έτσι οι λέξεις είναι χρήσιμες μόνο όταν από το ένα ημισφαίριο με οδηγούν στο άλλο και από εκεί έξω στον κόσμο ή μέσα, στον άλλο κόσμο, τον δικό μου. Οι λέξεις, μου είναι χρήσιμες μόνο όταν ερμηνεύουν κάτι. Ξινό: η αίσθηση που έχουμε όταν μια φέτα λεμόνι αγγίξει τη γλώσσα μας. Αθήνα: η πόλη που απλώνεται γύρω από τον Λυκαβηττό.

Φυσικά, δε φτάνει μόνο μία λέξη για να περιγράψει την Αθήνα, ούτε και μία περιγραφή για να εξηγήσει επ’ ακριβώς τι κάνει μια φέτα λεμόνι πάνω σε μια γλώσσα. Κι έπειτα, όλες αυτές οι έννοιες, οι αφηρημένες οι οποίες αν και έχουμε λέξεις γι’ αυτές, δεν μπορούμε να τις συλλάβουμε με τις αισθήσεις μας, αλλά μπορούμε κάλλιστα να τις ζήσουμε! Ελευθερία… Αγάπη… Έρωτας.

Ανάμεσα στην γλώσσα που χρησιμοποιούμε, τη γεμάτη κανόνες γραμματικής και λέξεις, και την πραγματικότητα, υπάρχει ένα κενό. Το κενό αυτό υπάρχει επίσης, ανάμεσα στην εμπειρία των αισθήσεών μας και των λέξεων που ψάχνουμε για να περιγράψουμε το τι νιώσαμε. Θα’ναι ίσως μερικά χιλιοστά του χιλιοστού ανάμεσα στα δυο μας ημισφαίρια, ίσως στην πραγματικότητα να μην υφίσταται αυτό το κενό και τα ημισφαίρια του εγκεφάλου μας να εφάπτονται μεταξύ τους, όμως αντιλαμβάνονται τον κόσμο, τον μέσα και τον έξω από δύο εντελώς διαφορετικές διαστάσεις. Η ποίηση είναι εδώ για να γεφυρώσει αυτό το κενό όσο πιο “κοσμικά” γίνεται. Η ποίηση λειτουργεί ως ένα φράκταλ όπου το κάθε ποίημα, ό,τι κι αν περιγράφει, μέσα του ν’ αντηχεί ο Κόσμος.

 

Ενδιαφέροντα σεμινάρια και μαθήματα