Όλοι ακούγαμε τους γονείς και τους παππούδες μας να μιλούν για τους καλικάντζαρους την περίοδο των Χριστουγέννων και οι μύθοι που σχετίζονται μαζί τους ξεκινούν από πολύ παλιά. Γι αυτό και αποφασίσαμε, να ψάξουμε λίγο περισσότερο την ιστορία γύρω από τα μυθικά αυτά πλάσματα με αφορμή τις γιορτινές ημέρες.
Οι αρχαίοι πρόγονοί μας πίστευαν πως οι ψυχές που βρίσκονταν στον Άδη και έβρισκαν την πόρτα ανοιχτή, ανέβαιναν στον πάνω κόσμο και τριγυρνούσαν στη γη, χωρίς να ελέγχονται ή να περιορίζονται από κανέναν.
Στη Βυζαντινή περίοδο, το Δωδεκαήμερο 24/12-6/1) γιορταζόταν με τραγούδια, χορούς και μεταμφιέσεις. Με κρυμμένα τα πρόσωπά τους, οι άνθρωποι έπαιρναν θάρρος και χωρίς ντροπές και αναστολές, έκαναν αστεία, πείραζαν ο ένας τον άλλον και έμπαιναν στα σπίτια απρόσκλητοι, αναστατώνοντας έτσι, τους νοικοκύρηδες, ζητώντας τους γλυκά και φαγητά για τα γλέντια τους.
Όλα αυτά κρατούσαν μέχρι τα Θεοφάνεια, όπου με τον αγιασμό των υδάτων, όλες οι «τρέλες» σταματούσαν, οι άνθρωποι ησύχαζαν και οι πόλεις έβρισκαν σιγά-σιγά τον κανονικό τους ρυθμό.
Τι είναι οι καλικάντζαροι;
Σύμφωνα με την μύθο, λέγεται ότι οι καλικάντζαροι ήταν άνθρωποι με κακιά μοίρα που μεταμορφώθηκαν σε δαίμονες. Καλικάντζαροι θεωρητικά γίνονται επίσης, αυτοί που γεννιούνται μέσα στο διάστημα από 24/12 – 6/1 και δεν βαπτιστούν αμέσως.
Επίσης, εκείνοι που ο ιερέας δεν είπε σωστά τις ευχές στη βάπτισή τους, τα τερατόμορφα βρέφη και εκείνοι που πέθαναν ή αυτοκτόνησαν στο δωδεκαήμερο 24/12-6/1.
Πώς είναι;
Κάποιοι τους φαντάζονται σαν νάνους, άλλοι ψηλούς, με κόκκινα μάτια, πόδια γαϊδάρου, με πολλές τρίχες στο σώμα, σκούρο δέρμα, άλλοτε εμφανίζονται γυμνοί και άλλοτε ντυμένοι με κουρέλια και γενικά, στην φαντασία του ανθρώπου είναι παροιμιώδους ασχήμιας.
Η Ιεραρχία των Καλικαντζάρων
Αρχηγός των καλικαντζάρων είναι ο άγριος, κουτσός και πολύ επικίνδυνος, ο Μαντρακούκος. Δεύτερος στην ιεραρχία είναι ο Μαγάρας, με την τεραστίων διαστάσεων κοιλιά του, που όπως λέει και το όνομά του, «μαγαρίζει» τα φαγητά και τα γλυκά. Τρίτος ο Κωλοβελόνης, αδύνατος και μυτερός, περνάει μέσα από χαραμάδες αλλά και κλειδαρότρυπες. Ακολουθεί ο Κοψαχείλης με τα κοφτερά και τεράστια δόντια, να κρέμονται από το στόμα του.
Οι καλικάντζαροι παίρνουν τα ονόματά τους σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητές τους.
Έτσι, Περίδρομος, Πλανήταρος, Τρικλοπόδης, Κουλοχέρης, Κοψομεσίτης και Στραβολαίμης είναι μερικά από τα ονόματα καλικάντζαρων που προδίδουν τις ιδιότητες των κατόχων τους.
Από πού έρχονται, πότε και γιατί;
Οι καλικάντζαροι, σύμφωνα πάντα με την ελληνική δοξασία, έρχονται στην επιφάνεια της Γης, από τον «κάτω κόσμο» όπου διαμένουν, από τις 24 Δεκεμβρίου παραμονή των Χριστουγέννων μέχρι τις 6 Ιανουαρίου, των Θεοφανείων, με σκοπό να ενοχλήσουν τους ανθρώπους, να παίξουν μαζί τους και να ανακατέψουν τα σπίτια τους, μιας και είναι άτακτοι και πειραχτήρια.
Στα έγκατα της γης που διαμένουν, περνούν το χρόνο τους πριονίζοντας το δέντρο που κρατά τη γη. Στην επιφάνεια βγαίνουν από φόβο, για να μην τους πλακώσει η γη που κοντεύει να καταρρεύσει από το πριόνισμα του δέντρου και για να γιορτάσουν τη νίκη τους, που κατάφεραν τελικά να την καταστρέψουν.
Ωστόσο, κάθε φορά που με το άγιασμα των υδάτων, στα Θεοφάνεια γυρνούν στον τόπο τους, στα έγκατα της γης, βρίσκουν το δέντρο πλήρως ανανεωμένο και ακέραιο και έτσι, ξαναρχίζουν το πριόνισμα.
Αυτή την ακεραιότητα και τη Θεϊκή δύναμη και προστασία, είναι που συμβολίζει το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο, με την παρουσία του Χριστού, όπως θεωρείται από τον Χριστιανισμό.
Οι δραστηριότητές τους κατά το δωδεκαήμερο της παραμονής τους
Όταν έρχονται οι καλικάντζαροι, σύμφωνα με τους μύθους μένουν συνήθως σε γέφυρες, μονοπάτια, ποτάμια, παραμονεύοντας τη νύχτα και φεύγουν με το τρίτο λάλημα του πετεινού.
Είναι πολύ ευκίνητοι,ανεβαίνουν στα δένδρα, πηδούν από στέγη σε στέγη σπάζοντας κεραμίδια και κάνοντας μεγάλη φασαρία, κάνουν ζημιές, βρωμίζουν ό,τι βρουν μπροστά τους και αν τα καταφέρουν,κατεβαίνουν από τις καμινάδες στα σπίτια και κάνουν τα πάντα άνω κάτω.
Μπορούν να… βλάψουν τους ανθρώπους;
Όχι, δεν μπορούν να βλάψουν τους ανθρώπους.
Μπορούν όμως να τους πειράξουν, να τους τρομάξουν και να τους ενοχλήσουν, κάτι που τους διασκεδάζει αφάνταστα.
Αν συναντήσουν ανθρώπους στα καρτέρια που στήνουν, μπορεί να τους πάρουν τη μιλιά αν οι άνθρωποι τους μιλήσουν ή ανεβαίνουν στους ώμους τους και προσπαθούν να… τους “πνίξουν”, αν δεν απαντήσουν σωστά στις ερωτήσεις που τους κάνουν.
Μέτρα προστασίας από τους καλικάντζαρους
Και εδώ, συγκεντρώσαμε όλα τα μέτρα που καταφέραμε να βρούμε, ώστε να… προστατευτείτε και εσείς από την παρουσία τους!
-Βάζουμε το σημείο του Σταυρού, στα παράθυρα, καμινάδες και στάβλους.
-Κάνουμε Αγιασμό στο σπίτι, την παραμονή των Φώτων.
-Λέμε το Πάτερ Ημών τρεις φορές.
-Κρατάμε το τζάκι αναμμένο και τις δώδεκα μέρες, από τις 24/12-6/1.
-Καίμε ένα κούτσουρο από «δωδεκαμερίτη» ή «χριστόξυλο» και με τη στάχτη του ραντίζουμε το σπίτι τα ξημερώματα της παραμονής των Θεοφανείων, για να τρέψουμε σε φυγή τους καλοκάντζαρους.
