Όπως υπάρχουν ορισμένα βασικά χρώματα (κίτρινο, μπλε, κόκκινο κ.λ.π), αντίστοιχα υπάρχουν και κάποια βασικά ή απλώς πρωταρχικά συναισθήματα: ο θυμός, η θλίψη, ο φόβος, η χαρά και η αηδία.
Αυτά τα συναισθήματα συνοδεύονται από βιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού παρόμοιες σε όλα τα θηλαστικά και αναγνωρίσιμες σε όλους και από όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από τον πολιτισμό στον οποίο ανήκουν.
Ο Θυμός
Ο θυμός γίνεται συνήθως αισθητός στο λαιμό, στο σαγόνι, στους ώμους, στην οσφυϊκή χώρα και στις σφιγμένες γροθιές, ενώ μπορεί να κρύβεται και πίσω από τις ημικρανίες και τους πονοκεφάλους μας. Τρεις είναι οι κύριες καταστάσεις που τον προκαλούν:
Η έλλειψη σεβασμού των ορίων μας.
Η ανάγκη μας να ξεπεράσουμε ένα εμπόδιο (ο θυμός μας δίνει την απαραίτητη ώθηση για να το κάνουμε).
Μια κατάσταση που μας γεμίζει απογοήτευση ή δυσαρέσκεια.
Ο θυμός σχετίζεται με τα όρια που θέτουμε, με το πού και πώς τοποθετούμε τον εαυτό μας, με αυτό που ορίζουμε ως προσωπικό μας χώρο.
Ο θυμός μας βοηθάει να δράσουμε όταν αισθανόμαστε ότι κάποιος εισβάλλει στον χώρο μας.
Μας ενημερώνει επίσης ότι επιθυμούμε κάτι που δεν έχουμε και γι’ αυτό είμαστε απογοητευμένοι, ή ότι βιώνουμε κάτι που μάλλον μας δυσαρεστεί.
Δεν είναι πάντα εύκολο να ξέρει κανείς πώς να εκφράσει το θυμό του, είτε πρόκειται για άνδρες που φοβούνται τη δική τους βία είτε για γυναίκες που φοβούνται τη βία των ανδρών. Στον θυμό ενυπάρχει πολύ μεγάλη ενέργεια.
Είναι σαν τη φωτιά, έτοιμος να φουντώσει και επιζητά να εκδηλωθεί. Σπάνια όμως βρίσκει τον κατάλληλο τρόπο.
Έτσι γίνεται καταστροφικός, γι’ αυτό και λέγονται τόσα αρνητικά πράγματα γι’ αυτόν.
Πολλοί άνθρωποι τον αποφεύγουν εντελώς και προσπαθούν να τον καταπιέσουν. Καταστέλλοντας όμως τη δύναμή τους και συχνά τη σεξουαλικότητά τους, καταλήγουν να μη δείχνουν καμιά ζωντάνια και κανένα πάθος.
Η θλίψη
Η θλίψη γινεται αισθητή στο στήθος. Νιώθουμε επίσης έναν κόμπο στο λαιμό και στα μάτια μας ανεβαίνουν δάκρυα.
Η θλίψη σηματοδοτεί μια απώλεια, υποδηλώνει ότι χάσαμε κάτι ή κάποιον που αγαπούσαμε.
Το συναίσθημα της θλίψης μας δίνει την ευκαιρία να τιμήσουμε τους ανθρώπους ή τα πράγματα που αγαπάμε. Και σε αυτή την περίπτωση έχουμε μάθει να κρύβουμε τη θλίψη μας.
Τα αγόρια δεν κλαίνε, ενώ τα κλάματα των κοριτσιών είναι σημάδι υπερευαισθησίας και απώλειας ελέγχου. Παρ’ όλα αυτά, είναι πολύ σημαντικό να έχουμε τον χρόνο και τον χώρο για να πενθήσουμε κάτι που δεν υπάρχει πλέον.
Πόσοι άνθρωποι δεν σωματοποιούν τη θλίψη τους ή δεν καταλήγουν στην κατάθλιψη επειδή δεν επέτρεψαν στον εαυτό τους να πενθήσει μαι απώλεια;
Ο φόβος
Ο φόβος μας βοηθά να αντιληφθούμε μια απειλή για τη σωματική μας ακεραιότητα και μας προετοιμάζει να την αντιμετωπίσουμε ή να προστατευθούμε από αυτήν.
Συχνά ο φόβος γίνετα αισθητός στο στέρνο ή στο στομάχι, αλλά μπορεί να κυριεύσει και όλο μας το σώμα και να μας παραλύσει, φτάνοντας στο σημείο να επηρεάσει τις κινήσεις μας και την αναπνοή μας.
Σε κάποιες περιπτώσεις πάλι, αντί να μας ακινητοποιήσει, μπορεί να εγείρει μέσα μας ένα πρωτόγονο αντανακλαστικό, το οποίο μας προκαλεί τρεμούλα, επιταχύνει την αναπνοή μας και αυξάνει τους χτύπους της καρδιάς μας. Πρέπει να ξέρουμε αν τον ακούμε, αφού μπορεί να μας προειδοποιεί για υπαρκτούς κινδύνους.
Η χαρά
Αυτό το συναίσθημα μας κάνει να νιώθουμε διαχυτικοί, επικοινωνιακοί και ανοιχτοί.
Η χαρά γίνεται συχνά αισθητή στο στήθος και στην καρδιά.
Μπορεί να είναι μια ήρεμη, γαλήνια αίσθηση ή, αντίθετα, να συνοδεύεται από έντονη διέγερση.Υπάρχει πολλή ενέργεια μέσα στη χαρά, παρόλο που αρκετοί από εμάς δυσκολευόμαστε να τη βρούμε.
Η αηδία
Η αηδία είναι κυρίως ένα σωματικό φαινόμενο. Μας προειδοποιεί συνήθως για επιβλαβή τρόφιμα και μας επιτρέπει να προστατεύσουμε την υγεία μας.
Σε ψυχολογικό και ηθικό επίπεδο, μας επιτρέπει να διαφυλάξουμε την τσυτότητά μας, αυτό που είμαστε.
Η αηδία είναι στην κυριολεξία ο «φύλακας» της ταυτότητάς μας.
Απόσπασμα από το βιβλίο της Marion Blique «Νίκησε τις τοξικές σχέσεις» από τις εκδόσεις Πεδίο
