Ο διάσημος Βρετανός φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ υπήρξε ορκισμένος αθεϊστής· το 1927 τάραξε τα νερά με το δοκίμιό του «Γιατί δεν είμαι χριστιανός».
Κάποτε τον ρώτησαν πώς θα υπερασπιζόταν την απιστία του αν πέθαινε, πήγαινε στον παράδεισο και έβλεπε τον δημιουργό του.
Και ο Ράσελ απάντησε ότι θα έλεγε: «Δεν υπήρχαν αρκετές αποδείξεις, Θεέ, δεν υπήρχαν αρκετές αποδείξεις!»
Οι σκεπτικιστές επαναλαμβάνουν συχνά αυτή την ιστορία, η οποία ωστόσο είναι εντελώς εκτός θέματος. Οι κανόνες των αποδείξεων που αφορούν τα υλικά πράγματα ή τα γεγονότα δεν ισχύουν για τον Θεό. Ο Θεός δεν γίνεται να αποτύχει σε μια δοκιμασία στην οποία δεν συμετείχε. Και εξηγούμαι.
Φανταστείτε ότι ένα αυτοκίνητο έχει εκτροχιαστεί, με αποτέλεσμα ένα θανατηφόρο δυστύχημα στο οποίο ο οδηγός σκοτώθηκε.
Έρχεται η τροχαία της εθνικής οδού και βρίσκει στον τόπο του δυστυχήματος αρκετούς μάρτυρες. Τους ρωτά τι συνέβη. Ο πρώτος λέει: «Βλέπετε αυτά τα σημάδια από τα λάστιχα; Είμαι φυσικός, και αυτό το δυστύχημα προκλήθηκε γιατί η ορμή του οχήματος ξεπέρασε τη δύναμη της τριβής». Ο δεύτερος μάρτυρας κουνάει το κεφάλι του. «Κοιτάξτε τη θέση του τιμονιού. Ο οδηγός έστριψε ξαφνικά και το αυτοκίνητο βγήκε από τον δρόμο και έπεσε σ’αυτό το χαντάκι. Είμαι πιλότος. Το δυστύχημα προκλήθηκε από την αλλαγή πορείας».
Διαβάστε επίσης: Γαλήνη: Το αποτέλεσμα της εμπιστοσύνης και της πίστης
Ο τρίτος μάρτυρας, που έχει μυρίσει τις αναθυμιάσεις του αλκοόλ στον νεκρό οδηγό, ανακοινώνει ότι είναι γιατρός και υποστηρίζει ότι το δυστύχημα οφείλεται σε οδήγηση υπό την επήρεια μέθης.
Κάθε μάρτυρας έχει μια διαφορετική οπτική και παρέχει αποδείξεις γι’ αυτήν. Παρατηρήστε όμως ότι δεν υπάρχει ένας επιστημονικός τρόπος διευθέτησης των διαφορών τους. Η απάντηση που παίρνετε εξαρτάται από την ερώτηση που θέτετε. Η αντίληψη καθορίζει την πραγματικότητα.
Τώρα φανταστείτε ότι ένα αυτοκίνητο σταματά στον τόπο του δυστυχήματος και μια αλαφιασμένη γυναίκα πετάγεται έξω ουρλιάζοντας: «Φρεντ! Είχες πει ότι θα αυτοκτονούσες, αλλά δεν πίστευα ότι θα το έκανες τελικά!»
Η εξήγησή της είναι η σωστή, καθώς γνωρίζει την αιτία του δυστυχήματος, που είναι η διαταραγμένη συναισθηματική κατάσταση του οδηγού.
Το δίδαγμα εδώ είναι ότι οι περιγραφές δεν οδηγούν στην ανεύρεση του νοήματος. Οι σκεπτικιστές, ακόμα και οι ευφυείς όπως ο Ράσελ, καλλιεργούν ψεύτικες προσδοκίες. Σε ό,τι είδους εξωτερικά δεδομένα και αν καταλήξετε (σημάδια από λάστιχα, θέση του τιμονιού, αλκοόλ ατο αίμα), δεν μπορείτε να γνωρίζετε το νόημα των πράξεων κάποιου – ή το κίνητρο μιας αυτοκτονίας.
Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ διατύπωσε μια λογική κατευθυντήρια γραμμή για όποιον θέλει να προχωρήσει πέρα από τον σκεπτικισμό. «Πίστη», είπε, «σημαίνει να ανεβαίνεις στο πρώτο σκαλοπάτι, ακόμα και όταν δεν βλέπεις ολόκληρη τη σκάλα».
Σκεπτόμενος τη μεταστροφή του Κόλινς, κατέληξα σε κάποιες πρακτικές αρχές που συμβαδίζουν τέλεια με τη λογική, αλλά δεν εμπίπτουν στην αυστηρή προσέγγιση του σκεπτικισμού:
Η πίστη είναι προσωπική. Δεν χρειάζεται να την αιτιολογήσετε σε κάποιον άλλο.
Η πίστη απαιτεί συμμετοχή – δεν γίνεται να την κρίνετε απέξω.
Η πίστη είναι ένας τρόπος εξερεύνησης της πραγματικότητας, αλλά δεν χρειάζεται να υποβάλλεται σε επιστημονικό έλεγχο.
Η πίστη βλέπει πέρα από το ορατό.
Η πίστη έχει να κάνει με το νόημα.
Μόνο μία φορά έχω αποσπάσει γέλια σε σχέση με τον σκεπτικισμό. Κάποτε έδινα μια διάλεξη για πνευματικά θέματα στην Αγγλία και ένας ενοχλητικός άνθρωπος, που με διέκοπτε συνεχώς, πετάχτηκε στο τέλος όρθιος.
«Κανείς δεν πρέπει να ακούει αυτά τα σκουπίδια!» φώναξε. «Είναι όλα ανοησίες».
Αιφνιδιασμένος τoν ρώτησα: «Και ποιος είστε εσείς, κύριε;»
Εκείνος κορδώθηκε. «Είμαι ο πρόεδρος της Βρετανικής Εταιρείας Σκεπτικιστών».
«Δεν σας πιστεύω», είπα. Το κοινό έσκασε στα γέλια και εκείνος έφυγε τρέχοντας από την αίθουσα.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Deepak Chopra «Το Μέλλον του Θεού» από τις εκδόσεις Πεδίο
