Όταν οι οικονομικές μας απολαβές δεν ικανοποιούν τις ανάγκες μας, είναι φυσιολογικό να αναζητήσουμε νέους πόρους για να διασφαλίσουμε μια αίσθηση ασφάλειας. Αν αυτοί οι νέοι πόροι έρθουν σε μορφή μιας ερωτικής σχέσης, είναι δελεαστικό να μπούμε στη διαδικασία να εμπλακούμε, ακόμα κι αν δεν μας έλκει ιδιαίτερα το άτομο (του οποίου όμως οι οικονομικές απολαβές είναι υψηλές).
Όμως, κατά πόσο αυτή η ανταλλαγή χρημάτων – αγάπης αξίζει τον κόπο; Μπορεί να μετανιώσουμε το γεγονός ότι ακούσαμε τις ανασφάλειές μας και όχι την καρδιά μας; Από την άλλη, κατά πόσο μπορούμε να απολαύσουμε τον έρωτα, όταν η οικονομική ανασφάλεια είναι συνεχώς στο μυαλό μας;
Αντιστρόφως, όταν νιώθετε ανασφάλεια για τις σχέσεις σας, πώς θα παρηγορήσετε τον εαυτό σας; Είναι πιθανό να αναζητήσετε νέο ενδιαφέρον ή θα στραφείτε σε άλλες μορφές απόλαυσης για να σας βοηθήσουν να νιώσετε καλύτερα; Θα προσπαθήσετε να κερδίζετε ολοένα και περισσότερα για να μειώσετε τον πόνο της ραγισμένης καρδιάς;
Αυτό το είδος συμπεριφοράς, σύμφωνα με τη Ying Sun και τους συναδέλφους της από το Εργαστήριο Πειραματικής Ψυχολογίας του Πεκίνο, αναπαριστά ένα υλιστικό κίνητρο: «μια αξία που σχετίζεται με τη σημασία της απόκτησης πραγμάτων στη ζωή ή του στόχου επίτευξης εξωτερικών στόχων». Όσο υπέροχο κι αν είναι να είναι κανείς πλούσιος και να έχει όλα όσα θέλει, ο υλισμός έχει σοβαρά μειονεκτήματα ως τρόπος ζωής, ειδικά όσον αφορά στην ψυχική υγεία, ευεξία και ποιότητα σχέσεων. Όσοι διακατέχονται από έντονο υλισμό, δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην ευημερία των άλλων, μια στάση που τείνει να επεκτείνεται και στην αδιαφορία απέναντι στο περιβάλλον.
Η ψυχολογία πίσω από τον υλισμό επισημαίνει πως όσοι έχουν έντονη επιθυμία για χρήματα και υλικά αγαθά έχουν βιώσει εμπειρίες κατά τις οποίες απειλήθηκε σοβαρά η συναισθηματική τους ασφάλεια. Ανάμεσα σε όλες τις μορφές απειλής, η διαπροσωπική ανασφάλεια είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν τον υλισμό.
Αν δηλαδή μας έχει απορρίψει στο παρελθόν κάποιος για τον οποίο νοιαζόμασταν βαθύτατα, η επιθυμία μας για χρήματα είναι πιθανό να αυξηθεί και οι αξίες μας να στραφούν περισσότερο προς τον υλισμό. Και αυτό διότι αυτός ο κόσμος νιώθουμε ότι μπορεί να μας παρηγορήσει μετά από έντονο συναισθηματικό πόνο.
Αυτοί μπορεί να είναι κάποιοι βασικοί παράγοντες που μας οδηγούν στο να αναζητάμε ασυνείδητα σχέσεις που θα μας παρέχουν μια οικονομική ασφάλεια, αλλά οι άνθρωποι φαίνεται να διαφέρουν ως προς αυτό με βάση τον τύπο δεσμού που έχουν αναπτύξει.
Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, τα άτομα με ασφαλή τύπο δεσμού δεν φοβούνται την εγκατάλειψη ή την παραμέληση, επειδή, ως παιδιά, λάμβαναν φροντίδα και προσοχή από γονείς ή φροντιστές. Όσοι έχουν αναπτύξει ανασφαλή τύπο δεσμού νιώθουν άγχος σε σχέση με την εγκατάλειψη ή αποφεύγουν να δεσμευτούν για να προστατεύσουν τον εαυτό τους, καθώς, ως παιδιά, είχαν βιώσει αδιαφορία και παραμέληση από τους γονείς τους.
Όπως τονίζουν οι επιστήμονες, αν εμφανίζουμε αυτό που αποκαλείται αγχώδη τύπο δεσμού, προσκολλόμαστε περισσότερο σε αντικείμενα, παρά σε ανθρώπους. Τα αντικείμενα δεν μπορούν να μας εγκαταλείψουν με τον τρόπο που οι άνθρωποι μπορούν. Και αν έχουμε τη δεύτερη μορφή ανασφαλούς δεσμού, την αποφευκτική, δεν μπορούμε να συνδεθούμε με τίποτα, συμπεριλαμβανομένων των χρημάτων και των αντικειμένων.
Ασχέτως του τύπου δεσμού μας, όμως, οι Κινέζοι ερευνητές υπογραμμίζουν πως μπορούμε να επηρεαστούμε περιστασιακά με κάποιους τρόπους που αυξάνουν ή μειώνουν τις υλιστικές μας αξίες. Για παράδειγμα, αν η αυτοπεποίθησή μας τονωθεί, θα μας ενδιαφέρουν πολύ λιγότερο τα χρήματα (τουλάχιστον προσωρινά).
Παρομοίως, αν θυμηθούμε στιγμές στη ζωή μας όπου απολαμβάναμε ποιοτικό χρόνο με τις σχέσεις μας η επιθυμία μας για αντικείμενα και άλλους πόρους θα μειωθεί. Αυτό το είδος αλληλεπίδρασης δείχνει τη σημασία της ποιότητας των σχέσεών μας. Μια τέτοια προϋπάρχουσα κατάσταση δημιουργεί ένα κλίμα αδιαφορίας απέναντι στον υλισμό που οδηγεί σε αναπτυγμένα επίπεδα εμπιστοσύνης και εσωτερικής αίσθησης ασφάλειας.
Συμπερασματικά, την επόμενη φορά που θα νιώσετε ότι ζηλεύετε τα αντικείμενα που κατέχουν άλλοι άνθρωποι, τόσο που να επιζητάτε και εσείς τα ίδια με κάθε κόστος, στραφείτε εσωτερικά για να δείτε αν η επιθυμία σας αυτή πυροδοτείται από το φόβο εγκατάλειψης. Αντί να αναζητάτε περισσότερα πράγματα, αναζητήστε ικανοποίηση μέσα από ανθρώπους που θα σας βοηθήσουν συναισθηματικά να νιώσετε ασφαλείς.
Susan Krauss Whitbourne, καθηγήτρια ψυχολογίας
