Δεν αποτελεί πλέον έκπληξη το γεγονός ότι αυτά που σκεφτόμαστε και λέμε στον εαυτό μας καθημερινά, που επαναλαμβάνουμε για εβδομάδες, χρόνια, ακόμα και δεκαετίες, έχουν τεράστια επίδραση στο πώς νιώθουμε για τον εαυτό μας και για την αίσθηση αξίας μας.
Μπορεί όμως να σας εκπλήξει το γεγονός ότι οι λέξεις που λέμε στον εαυτό μας, θετικές ή αρνητικές, αλλάζουν στην πραγματικότητα τον εγκέφαλό μας με σημαντικούς τρόπους.
Σύμφωνα με τους Andrew Newberg και Mark Robert Waldman, κάθε θετική ή αρνητική λέξη μπορεί να αλλάξει την έκφραση των γονιδίων, να επηρεάσει την απελευθέρωση ορμονών και νευροδιαβιβαστών και να ενεργοποιήσει ή να απενεργοποιήσει τα νευρωνικά μονοπάτια που μας βοηθούν να χτίσουμε ανθεκτικότητα ή να βιώσουμε υψηλό στρες.
Αν πραγματικά αρχίζουμε να έχουμε επίγνωση των σκέψεων που κάνουμε κατά τη διάρκεια της μέρας, μπορεί να ανακαλύψουμε πως πολλές από τις σκέψεις μας είναι επικριτικές, ανακριβείς, διαστρεβλωμένες, υπερβολικές, ακόμα και αναληθείς. Και αυτές αναδύονται κυρίως όταν, αναπόφευκτα, ορισμένα πράγματα δεν πάνε όπως θα θέλαμε.
Σκεφτείτε την τελευταία φορά που κάνατε ένα λάθος. Σας θυμίζουν κάτι οι ακόλουθες φράσεις: «Ήταν τόσο ανόητο εκ μέρους μου. Είμαι πραγματικά χαζός, δεν το πιστεύω ότι το έκανα αυτό – τι πάει στραβά με εμένα;».
Από την άλλη πλευρά, όταν κάνουμε κάτι επιτυχημένα, είναι εύκολο να τα υποτιμούμε και να σκεφτόμαστε ότι «δεν ήταν και κάτι τόσο δύσκολο ή σημαντικό». Μάλιστα, πολλά μικρά, θετικά πράγματα που καταφέρνουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας δεν καταγράφονται καθόλου, επειδή έχουμε συγκεντρωθεί πλήρως στο τι πάει στραβά.
Αν κάτι από αυτά σας φαίνεται οικείο, μην ανησυχείτε – δεν είστε οι μόνοι. Εν μέρει, αυτό το φαινόμενο οφείλεται στην ανθρώπινη κατάσταση. Οι εγκέφαλοί μας είναι προγραμματισμένοι να υπερεκτιμούν την «απειλή» και τον κίνδυνο, να υπερβάλλουν και να υπεραναλύουν τις αρνητικές εμπειρίες, παραβλέποντας τις θετικές. Οι πρόγονοί μας που χρειαζόταν να αντιμετωπίσουν καθημερινά θηρευτές και εχθρούς· δεν θα είχαν επιβιώσει και περάσει τα γονίδιά τους σε εμάς, αν δεν είχαν εξετάσει το χειρότερο σενάριο και αν δεν είχαν δώσει περισσότερη προσοχή στα αρνητικά.
Αλλά ένας ακόμη από τους τρόπους με τους οποίους αυτό το φαινόμενο μας επηρεάζει σήμερα είναι η «προκατάληψη αρνητικότητας» και η τάση μας προς τις διαστρεβλωμένες σκέψεις μπορεί να θρέψει τα συναισθήματα ανασφάλειας, αναξιότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Πώς μπορούμε να εργαστούμε λοιπόν με τις σκέψεις μας ώστε να θρέψουμε και να καλλιεργήσουμε μια ακριβή αίσθηση αξίας και ισχυρότερης ανθεκτικότητας, χωρίς να νιώθουμε ψεύτικοι ή υπερβολικοί; Δίνεται πολύ προσοχή στις τροφές που καταναλώνουμε, αλλά ίσως λιγότερη προσοχή δίνεται στις σκέψεις με τις οποίες «ταΐζουμε» τον εαυτό μας καθημερινά.
Η συνταγή είναι η εξής: ακριβείς, συγκεκριμένες σκέψεις συμπόνιας. Αρχίστε να παρατηρείτε τη γλώσσα που χρησιμοποιείτε όταν τα πράγματα πάνε στραβά. Συχνά, έχουν μια τάση να γενικεύουν, να είναι ανακριβείς και επικριτικές, όπως προείπαμε.
Μπορεί μετά το συμβάν, εκφράσεις όπως: «Είμαι πάντα τόσο ανόητη και απρόσεκτη» ή «Τι πάει τόσο στραβά με εμένα;» να μη σας φαίνονται σημαντικές, αλλά ασυνείδητα και με τον καιρό συσσωρεύονται και αρχίζουν να σας επηρεάζουν με τρόπους που δεν συνειδητοποιείτε καν. Όπως περιγράφει ο Martin Seligman, η γλώσσα που χρησιμοποιούμε για να εξηγήσουμε γιατί συμβαίνουν ορισμένα γεγονότα ή το «επεξηγηματικό μας στυλ» μπορεί να συνεισφέρει άμεσα στον αισιόδοξο ή απαισιόδοξο τρόπο στάσης μας που επηρεάζει τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας.
Αφιερώστε ένα λεπτό και αρθρώστε φωναχτά τις παραπάνω αρνητικές φράσεις. Τι συμβαίνει στο σώμα σας; Τι συμβαίνει στην ενέργεια κα στη διάθεσή σας; Δεν υπάρχει πολύς χώρος για να μετακινηθούμε όταν κάνουμε τέτοιες γενικευμένες δηλώσεις για την (ανακριβή) μας αποτελεσματικότητα ως άτομα.
Να μια εναλλακτική, πιο υγιής δήλωση: « Είμαι πραγματικά απογοητευμένος με το λάθος που έκανα σήμερα. Δεν πρόσεχα όσο έπρεπε και παρέβλεψα κάτι που εύχομαι να μην το είχα κάνει. Συνήθως δίνω προσοχή στη λεπτομέρεια, αλλά σήμερα δεν το έκανα. Είμαι αρκετά αναστατωμένος, αλλά τουλάχιστον θα γνωρίζω τι να κάνω την επόμενη φορά».
Παρατηρήστε ότι η δήλωση δεν περιλαμβάνει φράσεις τύπου: « Δεν έγινε τίποτα, δεν είναι σημαντικό» ή «Είμαι τέλειος σε αυτό που κάνω, οπότε δεν πειράζει». Η γλώσσα μας χρειάζεται να είναι ειλικρινής, αυθεντική και πιστευτή ώστε να αποδειχθεί και πραγματικά χρήσιμη. Αν είστε αναστατωμένοι με κάτι, είναι σημαντικό να το αναγνωρίσετε και να μην απωθείτε αυτά τα αρνητικά συναισθήματα.
Κάποια άλλα πράγματα που είναι καλύτερα να συμπεριλάβετε στις σκέψεις σας περιλαμβάνουν:
- Πώς μπορώ να χειριστώ από εδώ και πέρα την κατάσταση με έναν θετικό τρόπο;
- Υπάρχει κάποιος τρόπος με τον οποίο μπορώ να βγω από τη ζώνη άνεσής μου έστω και για λίγο και αν ναι, πώς θα με βοηθήσει αυτό το βήμα;
- Ποιους εσωτερικούς μου πόρους μπορώ να εκμεταλλευτώ εδώ;
Beth Kurland, κλινική ψυχολόγος
