Τα γηρατειά (όπως και ο θάνατος) είναι από τα λίγα «δημοκρατικά» και δίκαια χαρακτηριστικά της ανθρώπινης κατάστασης. Είναι κάτι που μας ενώνει και μας ορίζει πέρα από τις διαφορές μας και πέρα από την πραγματικότητα ενός κόσμου τόσο ευμετάβλητου.
Μερικά από τα πιο ευδιάκριτα σημάδια του φυσιολογικού γήρατος στον άνθρωπο, είναι:
- Η μείωση της δύναμης των μυών,
- η έκπτωση της ικανότητας του ανοσοποιητικού συστήματος να αντιμετωπίζει τις ασθένειες,
- η απώλεια οστικής μάζας και η σκλήρυνση των αρθρώσεων,
- η πτώση των μαλλιών και η ξηρότητα των βλεννογόνων υμένων,
- η απώλεια της ελαστικότητας του δέρματος και η δημιουργία ρυτίδων,
- η εξασθένιση ορισμένων ζωτικών οργάνων,
- και η μείωση κάποιων σύνθετων ψυχικών λειτουργιών.
Το Φαινόμενο Χέιφλικ και ο παράγοντας χρόνος
Οι γιατροί σήμερα συμφωνούν ότι τα γηρατειά δεν είναι αρρώστια. Η κατάσταση που σήμερα αναγνωρίζουμε ως γήρανση θα συνέβαινε ακόμη κι αν εξαφανίζονταν τελείως όλες οι αρρώστιες από προσώπου γης.
Η γήρανση, όσο οδυνηρό κι αν είναι να το δεχτούμε, αρχίζει, με πολύ αργό ρυθμό βέβαια, λίγο μετά την ήβη, όταν εμφανίζονται λεπτότατες πλάκες αθηρώματος (μικροσκοπικές αποθήκες ουσιών που σκληραίνουν και στενεύουν τα αγγεία) στις βασικές αρτηρίες. Αυτή είναι μια «φυσιολογική» διαδικασία που εγκαθίσταται σε μεγαλύτερη κλίμακα με την πάροδο του χρόνου (και στο βαθμό που κάποιες ασθένειες και διαταραχές του μεταβολισμού θα μπορούσαν να την επιταχύνουν).
Οι εκπληκτικές μελέτες του γιατρού Χέιφλικ θεμελίωσαν, χωρίς να αφήνουν περιθώριο για αμφιβολίες, το γεγονός ότι σε κάθε κύτταρο υπάρχει εκ των προτέρων προγραμματισμένη η γήρανσή του.
Αυτό σημαίνει ότι, φυσιολογικά, κάθε ζωντανό κύτταρο του σώματός μας εμπεριέχει ένα όριο στη δυναμική του για ανάπτυξη και αναπαραγωγή.
Στην αναμφισβήτητη σήμερα αναφορά του Χέιφλικ, το γεγονός αυτό θεωρήθηκε αποτέλεσμα του κυτταρικού κύκλου ζωής και πήρε το όνομα Κυτταρικό Ρολόι.
Σκοπός του Χέιφλικ ήταν να αποδείξει ότι ο αριθμός των κυττάρων που είναι ικανά για διπλασιασμό σε οποιοδήποτε ζωντανό οργανισμό, απλό ή σύνθετο, είναι αντιστρόφως ανάλογος με το χρόνο ζωής του οργανισμού (σε μεγαλύτερη ηλικία, μικρότερος διπλασιασμός).
Η βασική μεταβολή της διαδικασίας της γήρανσης, είναι να φτάσει το κύτταρο στο όριο της αναπαραγωγικής του ικανότητας. Η γήρανση ευθύνεται για την αύξηση των κρουσμάτων κοινών ασθενειών και την ευαισθησία του οργανισμού γενικά στις ασθένειες.
Διαβάστε επίσης: Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κρίση μέσης ηλικίας
Η έλλειψη εισόδου στο σύστημα νέων και ισχυρών κυττάρων τα οποία θα αναπληρώσουν τα ήδη εξασθενημένα και γερασμένα κύτταρα, μειώνει, όπως μπορεί κανείς να προβλέψει, την ικανότητα του σώματος να αντιμετωπίζει μικρές λειτουργικές αλλοιώσεις, και τη δυνατότητα να διορθώσει χωρίς συνέπειες ορισμένες φθορές στο σώμα, μ’ έναν στρατό από νεαρότερα κύτταρα.
Οι τελευταίες μελέτες με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο δείχνουν ότι η διαδικασία αυτή οφείλεται στην προοδευτική συρρίκνωση μιας βασικής για το κύτταρο δομής, το τελόμερο, το οποίο όταν «φθαρεί» στα άκρα γίνεται προοδευτικά ανίκανο να αναπαράγει ουσίες απαραίτητες για τη ζωή του κυττάρου.
Η συνολική ποσότητα «γηραιών» (ή, όχι τόσο νεαρών) κυττάρων ενός έμβιου όντος τα οποία έχουν σταματήσει να διαιρούνται και δεν λειτουργούν πλήρως, συμβάλλει στην μείωση της ομοιοστατικής λειτουργίας ολόκληρου του οργανισμού.
Αποδεικνύεται, επομένως, ότι αυτό το χαρακτηριστικό είναι κληρονομικό και γι’ αυτό υπάρχει οικογενειακή τάση πρόωρης γήρανσης ή μακροζωίας.
Αργά ή γρήγορα, πάντως, όλοι γερνάμε, είτε είμαστε 25 ή 60 χρόνων, 40 ή 110. Γερνάμε…κι αυτό απέχει πολύ από το να είναι μια άσχημη είδηση.
Σημαίνει, μ’ έναν ιδιαίτερο τρόπο, ότι είμαστε ζωντανοί, κι αυτό από μόνο του θα έπρεπε να είναι λόγος να το γιορτάζουμε.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Χόρχε Μπουκάι «Ο Δρόμος των Δακρύων» από τις εκδόσεις opera/animus
