Από την εμπειρία μου όλα αυτά τα χρόνια έχω διαπιστώσει ότι υπάρχει μεγάλη σύγχυση πάνω σε αυτό το ζήτημα. Η «κριτική» είναι μία από τις λέξεις που πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν χωρίς να γνωρίζουν τον ακριβή ορισμό της, ενώ δεν την εννοούν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Θεωρώ λοιπόν απαραίτητο να κάνουμε μια αυτοψία της λέξης «κριτική» και να δώσουμε έναν ορισμό της. Ταυτόχρονα θα έχουμε την ευκαιρία να διευκρινίσουμε τι δεν είναι «κριτική» και «μη κριτική». Ο καλύτερος τρόπος για να αποσαφηνιστεί μια έννοια είναι να αναδειχθούν και να προσδιοριστούν τα όριά της, και φυσικά να οριστεί επίσης το αντίθετό της!
Τι είναι μια κριτική, όπως την εννοούμε εδώ;
Είναι ένα μείγμα παρατηρήσεων, συναισθημάτων και μερικές φορές προθέσεων που αποδίδουμε στους άλλους. Βασίζεται σε ανάκατα αντικειμενικά δεδομένα, υποκειμενικές εκτιμήσεις, προβολές, νοητικά και συναισθηματικά στοιχεία: ένα πραγματικό χάος!
Αν εξετάσετε τι συμβαίνει σ’εσάς όταν κρίνετε, θα αντιληφθείτε ότι αναμιγνύονται οι δύο εσωτερικές σας «πολικότητες»: το μυαλό και η καρδιά. Το μυαλό σας ξεκινά βλέποντας τα πράγματα με αντικειμενικό τρόπο.
Παραδείγματα:
- Είναι κοντός.
- Είμαι χοντρούλα.
- Έχουν μαύρο δέρμα.
- Ήρθαν αργοπορημένοι.
- Την παράτησε.
Αλλά τα πράγματα δεν σταματούν εκεί. Η καρδιά σας, τα συναισθήματά σας έρχονται και αυτά να προστεθούν, και – ξεκινώντας από αυτό που παρατηρήσατε αντικειμενικά – συνοδεύουν με ένα αρνητικό συναίσθημα την παρατήρηση που έχετε κάνει.
Παραδείγματα:
- Είναι κοντός, πω πω, τι άβολο!
- Είναι χοντρούλα, και πόσο άσχημη!
- Έχουν μαύρο δέρμα, με κάνουν να ανησυχώ σοβαρά…
- Την παράτησε, λυπάμαι πολύ.
Τέλος, μερικές φορές στο μυαλό σας εμπλέκεται και μια τρίτη συνιστώσα. Ενδυναμωμένοι από αυτό που νιώθετε, αποδίδετε προθέσεις στον άλλο, κάνετε υποθέσεις για το τι προκαλεί αυτό που έχετε παρατηρήσει, προβάλλετε πάνω του τα δικά σας κίνητρα.
Παραδείγματα:
- Ήρθαν αργοπορημένοι, έχω θυμώσει, τελικά δεν με σέβονται καθόλου!
- Την παράτησε, λυπάμαι πολύ, μα αυτός δεν σκέφτεται παρά μονάχα τον εαυτούλη του!
Ξέρω όμως γιατί έφτασαν με καθυστέρηση; Τους ρώτησα να μου πουν; Γνωρίζω επίσης πραγματικά γιατί την παράτησε; Ή φτιάχνω το δικό μου σενάριο στο μυαλό μου;
Διαβάστε επίσης: Η προσβλητική κριτική μέσα στη σχέση και οι επιπτώσεις της
Η πραγματικότητα, τις περισσότερες φορές, είναι ότι δεν ξέρω τίποτα. Απλώς υποθέτω, φαντάζομαι, αποδίδω κάποιες προθέσεις στον άλλον ή προβάλλω πάνω του τα δικά μου κίνητρα, και μάλιστα τα πιο σκοτεινά. Βυθίζομαι στην εικονική πραγματικότητα του μυαλού μου, που τρέφεται από τα συναισθήματά μου (και δεν κινούμαι μέσα στο πραγματικό και το αληθινό).
Βλέπουμε λοιπόν ότι στην κριτική το μυαλό επηρεάζει την καρδιά, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει το μυαλό. Έτσι, ξεκινώντας από μια αντικειμενική παρατήρηση, οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας κατασκευάζουν μια ερμηνεία η οποία συχνά έχει ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα, αλλά, απεναντίας, μας εγκλωβίζει και μας αποκόπτει από αυτήν.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Olivier Clerc «Νίκησε την (Αυτο)κριτική! Από τις εκδόσεις Πεδίο
