Το 1968 ο Helmut Bertalanffy, πήρε τη Θεωρία των Συστημάτων, η οποία είχε πρωτοαναπτυχθεί στο χώρο της Μηχανικής για τα συστήματα των μηχανών, και την εφάρμοσε στην Ψυχοθεραπεία.
Το αποτέλεσμα ήταν, να ρίξει άπλετο φως σε συγκεκριμένα αδιέξοδα ως τότε, σε σχέση με ανεξήγητες συμπεριφορές των ατόμων, όταν αυτά παρατηρούνταν μεμονωμένα.
Η Θεωρία των Συστημάτων είναι μία σύγχρονη προσπάθεια σύνθεσης των διαφόρων απόψεων της πραγματικότητας, υιοθετώντας μια ολιστική και σχεσιακή αντίληψη του κόσμου.
Η εφαρμογή που βρήκε η Συστημική θεωρία στο χώρο της Ψυχοθεραπείας και της Συμβουλευτικής, ήταν η αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων και συμπεριφορών, σαν αποτέλεσμα μιας αντίδρασης του ατόμου ως προς το σύστημα στο οποίο ανήκει και κυρίως αυτό της οικογένειας και όχι ως χαρακτηριστικό του ίδιου του ατόμου, το οποίο μεμονωμένα παρουσιάζει ψυχολογικά προβλήματα.
Μέσα από όλη τη δουλειά που προηγήθηκε τις περασμένες δεκαετίες και την εξέλιξη της Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας, η Συστημική Αναπαράσταση είναι ένα σύγχρονο εργαλείο θεραπείας, το οποίο φέρνει στην επιφάνεια και σε συνειδητό επίπεδο, τα «γρανάζια» του συστήματος από το οποίο προέρχεται και μέσα στο οποίο εμπλέκεται ο ενδιαφερόμενος.
Εμπνευστής της μεθόδου θεωρείται ο Γερμανός Ψυχοθεραπευτής Bert Hellinger. Πρόκειται για μία ομαδική θεραπεία ενεργειακής φύσεως, μέσα από την οποία έρχονται στην επιφάνεια με βιωματικό τρόπο, συνειδητοποιήσεις των συμμετεχόντων για μπλοκαρίσματα που υπάρχουν στα συστήματά τους –οικογενειακά, κοινωνικά, αλλά και ευρύτερα.
Ένα μέλος της ομάδας φέρνει ένα δικό του συστημικό πρόβλημα προς επίλυση. Τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, μέσα από διάφορες τεχνικές, αναβιώνουν το πρόβλημα, φέρνοντας στην επιφάνεια τους κρυφούς μηχανισμούς και μπλοκαρίσματα όπου έχουν δημιουργήσει εκ των προτέρων το πρόβλημα.
Μέσα από την άμεση συνειδητοποίηση του ενδιαφερόμενου, του τί πραγματικά συμβαίνει, και όχι τί του έχουν πει ότι συμβαίνει ούτε και τί θα ήθελε αυτός να πιστεύει ότι συμβαίνει, το πρόβλημα αποκαλύπτεται. Και από τη στιγμή που το πρόβλημα διαφαίνεται ακριβώς όπως έχει, τότε οι λύσεις προσφέρονται απλόχερα σε όλους τους συμμετέχοντες.
Είναι εντυπωσιακό και πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι, σε μια θεραπεία Συστημικής αναπαράστασης, ο άνθρωπος που εκθέτει το πρόβλημά του προς επίλυση δεν είναι ο μόνος ο οποίος βρίσκει λύσεις για τα προβλήματά του, αλλά ολόκληρη η ομάδα. Ο κάθε ένας από τους παρευρισκόμενους, ακόμη κι εκείνοι που δεν κάνουν άλλο από το να παρακολουθήσουν, επιλύουν δικά τους μπλοκαρίσματα τα οποία υποσυνείδητα υπήρχαν και στις δικές τους ζωές.
Κάθε σύστημα του κόσμου που αντιλαμβανόμαστε, κατέχει μια μοναδική ισορροπία, η οποία άπαξ και διαταραχτεί, τότε δημιουργούνται διαστρεβλώσεις και παρεμβολές που διαταράσσουν ολόκληρο το σύστημα.
Μια τραγική επίπτωση στη σημερινή εποχή, είναι η αποδιοργάνωση των οικοσυστημάτων με δυσμενείς συνέπειες στο περιβάλλον και κατ’ επέκταση και στον ανθρώπινο ψυχισμό, ο οποίος νιώθει πολύ αποξενωμένος, μόνος και ανασφαλής στις συνθήκες διαβίωσης στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις.
Όταν λοιπόν ένα οικογενειακό ή κοινωνικό σύστημα διαταράσσεται, κάποιο μέρος του συστήματος αναλαμβάνει τον ρόλο του εξισορροπιστή, έτσι ώστε το σύστημα να μην καταρρεύσει. Αυτή θα έπρεπε να είναι μία προσωρινή λύση και το οικογενειακό σύστημα να κατέφτανε άμεσα προς θεραπεία έτσι ώστε να επανέλθει σε αρμονία ξανά. Όλοι όμως «βολεύονται» στη νέα θέση που βρίσκουν και το σύστημα αρχίζει να παρουσιάζει προβλήματα.
Ένα πιο ξεκάθαρο παράδειγμα της ανισορροπίας ενός συστήματος είναι αν σκεφτούμε το σύστημα υγείας του σώματός μας. Ας πούμε ότι πονάει το στομάχι μας. Η άμεση λύση είναι να πάρουμε ένα παυσίπονο μέχρι να πάμε στον γιατρό και να υποβληθούμε στις ανάλογες εξετάσεις για να βρούμε την αιτία και τις λύσεις του προβλήματος.
Εμείς όμως, αντί να πάμε στον γιατρό, «βολευόμαστε» με την απουσία πόνου που μας παρέχει το παυσίπονο και επαναπαυόμαστε. Έπειτα από λίγο, το στομάχι μας πονάει ξανά και χρησιμοποιούμε την ίδια μέθοδο με το παυσίπονο.
Συνεχίζοντας έτσι, επιβαρύνουμε με τον καιρό και άλλα όργανα του σώματος τα οποία σπεύδουν να αποφορτίσουν το στομάχι από αυτό που του προκαλεί δυσκολία, με αποτέλεσμα, χρόνιες παθήσεις να αρχίσουν να κάνουν την εμφάνισή τους από ένα σημείο κι έπειτα.
Το σύστημα υγείας του σώματός μας έχει πλέον διαταραχθεί αρκετά και παρουσιάζει προβλήματα τα οποία θα γίνονται όλο και πιο συχνά με την πάροδο του χρόνου. Εμείς θα έχουμε χάσει την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε με μια απλή πρώτη επίσκεψη στον γιατρό, ότι το στομάχι μας έχει μια ευαισθησία στα καυτερά πχ και γι’ αυτό θα πρέπει να τ’ αποφεύγουμε.
Τα οικογενειακά και κοινωνικά μας συστήματα είναι διαταραγμένα με παρόμοιους τρόπους. Ανάρμοστες σχέσεις και συμπεριφορές λαμβάνουν χώρα από την αρχή της γέννησής μας προκειμένου να κρατηθούν ισορροπίες, κάτω από εξαιρετικά λανθασμένες συμπεριφορές.
Ένας αυταρχικός και καθόλου τρυφερός σύντροφος, αναγκάζει τη μητέρα να αναζητήσει αποδοχή και τρυφερότητα από τον γιο της ο οποίος παίζει τον εξισορροπητικό ρόλο ώστε να κρατηθεί μια σχετικά ομαλή λειτουργία του συστήματος πρώιμης επιβίωσής του.
Καθώς ο γιος ενηλικιώνεται και υπολογίζει σε μια δική του οικογένεια, νιώθει ασυνείδητες ενοχές που αφήνει τη μητέρα του δίχως αγάπη, γνωρίζοντας πως εκείνη έχει μόνο αυτόν… Αναπόφευκτα, η σχέση με τη σύντροφό περνά από σαράντα κύματα, καθώς εκείνη ασυνείδητα τάσσεται απέναντι στην «αντίζηλό» της, τη μητέρα του συντρόφου της κλπ.
Έχουμε μάθει στην κυριολεξία, να διαιωνίζουμε τέτοια συστήματα. Για αιώνες ολόκληρους δεν υπήρχε η παραμικρή έννοια της τρυφερότητας ανάμεσα στους συντρόφους, στους γονείς μιας οικογένειας. Η γυναίκα έπρεπε να κάνει παιδιά προκειμένου να επιβιώσει σωματικά αλλά και ψυχολογικά.
Από τέτοιους δαιδαλώδης λαβυρίνθους μπορούμε να βγούμε με τη μέθοδο της Συστημικής αναπαράστασης, για τον εαυτό μας και για όλο τον κόσμο.
Ελένη Μπινιάρη
