Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι έχουν την τάση να απομονώνονται και να περιθωριοποιούνται, να συμμετέχουν όλο και λιγότερο στην κοινότητα καθώς μεγαλώνουν.
Η Μισέλ Κάρλσον, μια νευροεπιστήμονας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Μπλούμπεργκ του Τζον Χόπκινς στο Μέριλαντ, αναρωτήθηκε τι θα συνέβαινε αν, αντίθετα, βυθίζονταν σε ένα πλούσιο κοινωνικό περιβάλλον.
Εργάστηκε μαζί με συναδέλφους της για να αναπτύξει ένα πρόγραμμα που λέγεται Τάγμα Εμπειρίας, στο οποίο ηλικιωμένοι αφιερώνουν δεκαπέντε ώρες την εβδομάδα ως εθελοντές σε φτωχά δημοτικά σχολεία, βοηθώντας τα παιδιά στην ανάγνωση.
Οι περισσότερες παρεμβάσεις υγείας, όπως τα προγράμματα άσκησης, έχουνε μεγάλα ποσοστά απωλειών ακόμα κι αν απαιτούν μόνο λίγα λεπτά κάθε εβδομάδα.
Το να ζητάς από τους ανθρώπους να δεσμευτούν δεκαπέντε ώρες ήταν κάτι “τρελό” λέει η Κάρλσον. Κι όμως οι εθελοντές το έκαναν για έναν ολόκληρο ακαδημαϊκό χρόνο.
“Τους λέμε ότι τους χρειαζόμαστε, χρειαζόμαστε τη σοφία και την εμπειρία τους”, λέει. “Δεν το κάνουν για τον εαυτό τους, αλλά επειδή τα παιδιά τους περιμένουν”.
Οι εθελοντές δέθηκαν στενά με τα παιδιά που βοηθούσαν δημιουργώντας μια “μαγεία”, σύμφωνα με την Κάρλσον, που δεν υπάρχει πάντα ανάμεσα σε δασκάλους και μαθητές.
Πολλοί μαθητές προέρχονται από προβληματικό περιβάλλον, λέει, αλλά οι ηλικιωμένοι εθελοντές διαθέτουν την υπομονή και την εμπειρία να δουν – πέρα από τη δύσκολη συμπεριφορά – όλα όσα μπορεί να βιώνουν αυτά τα παιδιά στο σπίτι τους, ενώ την ίδια στιγμή περιμένουμε από αυτά να επιτύχουν. “Πολλές φορές μπορεί να συνδεθούν με το παιδί σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο”.
Το πρόγραμμα βελτίωσε σημαντικά τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών, αλά και την υγεία των εθελοντών. “Ήταν σαν να τους φρόντιζες”, λέει η Κάρλσον που ολοκληρώνει μια διετή τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη του προγράμματος. Ακόμα καταγράφει τα αποτελέσματα, αλλά έχει ήδη δημοσιεύσει μια μελέτη εγκεφαλικής απεικόνισης 123 εθελοντών, εστιάζοντας στον ιππόκαμπο (που παίζει σημαντικό ρόλο στη μάθηση και στη μνήμη).
Ο ιππόκαμπος συνήθως συρρικνώνεται με την ηλικία και καταστρέφεται στα πρώτα στάδια του Αλτσχάιμερ. Και όμως στους εθελοντές έγινε μεγαλύτερος. Η βλάβη λόγω ηλικίας στον εγκέφαλό τους αναστράφηκε.
Αποτελέσματα σαν κι αυτά δείχνουν ότι θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε διαφορετικά το γήρας, λέει η Κάρλσον. “Υπερεκτιμούμε όλα τα αρνητικά του γήρατος και δεν δίνουμε αρκετή έμφαση σε όσα γίνονται καλύτερα με το πέρασμα του χρόνου. Εκείνο που γίνεται καλύτερο είναι ότι έχουμε συγκεντρώσει μια ολόκληρη σοφία και γνώση ζωής. Και δεν έχουμε πώς να την προσφέρουμε”.
Όταν γεράσουμε, όπως ακριβώς κι όπως όταν είμαστε νέοι, τονίζει, θέλουμε απελπισμένα να έχουμε κάποιο ρόλο στην κοινωνία.
Τι θα γινόταν αν αναδιαμορφώναμε τη φροντίδα των ηλικιωμένων όχι γύρω από την αντιμετώπιση της φθοράς τους αλλά γύρω από την εκμετάλλευση των ικανοτήτων τους;
Θα μπορούσαμε να “χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον ηλικιωμένο εγκέφαλο για να προσφέρουμε στην κοινωνία που έχει μεγάλη ανάγκη”, λέει η Κάρλσον.
Ο πληθυσμός μεγαλώνει ηλικιακά, τονίζει, μέσα σε είκοσι χρόνια θα έχουμε περισσότερους ενήλικες άνω των 65 από παιδιά κάτω των 18.
“Δεν ξέρουμε τι επίδραση έχει σε έναν άνθρωπο να του λέμε ότι το γήρας είναι η εποχή του εκφυλισμού.
Αν αναδιαμορφώσουμε το μήνυμα και πούμε ότι το γήρας είναι η εποχή που προσφέρεις κι εσύ στους άλλους, μπορεί πραγματικά να τον βοηθήσεις να γεράσει καλύτερα”.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Jo Marchant ” Ίαση” από τις εκδόσεις Πεδίο
