Υπάρχει μια συναρπαστική σχέση μεταξύ αυτογνωσίας και ενσυναίσθησης. Εάν έχετε ισχυρή αυτογνωσία, είναι πολύ πιθανό να έχετε και ισχυρή ενσυναίσθηση.
Ο εγκέφαλος φαίνεται να χρησιμοποιεί τους ίδιους μηχανισμούς και για τις δύο δεξιότητες. Συγκεκριμένα, τόσο η αυτογνωσία όσο και η ενσυναίσθηση φαίνεται να συνδέονται με μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται “νήσος”.
Η “νήσος” είναι υπεύθυνη για την ικανότητά μας να βιώνουμε και να αναγνωρίζουμε σωματικές αισθήσεις.
Οι άνθρωποι που εμφανίζουν έντονη δραστηριότητα στη “νήσο” του εγκεφάλου τους, για παράδειγμα, έχουν επίγνωση των χτύπων της καρδιάς τους.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν επίσης τα επιστημονικά δεδομένα που δείχνουν ότι τα άτομα με δραστήρια “νήσο” εγκεφάλου τείνουν να εκδηλώνουν και μεγάλη ενσυναίσθηση.
Πώς γίνεται αυτό;
Το έργο του διάσημου ψυχολόγου John Gottman και των συνεργατών του μας δίνει ένα ενδιαφέρον στοιχείο. Ο Gottman φημίζεται για την πρωτοποριακή του εργασία πάνω στη σταθερότητα του γάμου και στην ανάλυση των ανθρώπινων σχέσεων.
Η ειδημοσύνη του είναι τόσο παροιμιώδης που λέγεται ότι και μόνο παρατηρώντας μια δεκαπεντάλεπτη συνομιλία μεταξύ δύο συζύγων μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια αν το ζευγάρι θα πάρει διαζύγιο μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια.
Κάποιες από τις τυπικές μελέτες του περιλαμβάνουν την είσοδο του ζευγαριού σε ένα δωμάτιο, τη σύνδεση των δύο συντρόφων σε συσκευές που καταγράφουν τα νευροφυσιολογικά τους σήματα και τη βιντεοσκόπηση του ζευγαριού καθώς μιλούν ο ένας στον άλλο (π.χ. για ένα θέμα στο οποίο διαφωνούν).
Στη συνέχεια κάθε σύζυγος χωριστά παρακολουθεί το βίντεο και βαθμολογεί το πώς αισθάνθηκε σε κάθε στάδιο της συνομιλίας.
Αυτά τα πειράματα έχουν αποφέρει μια πληθώρα δεδομένων, με μια βιντεοταινία για κάθε συνομιλία, προσωπική βαθμολογία από τον κάθε συμμετέχοντα για το πώς ένιωσε κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, καθώς και πολλά στοιχεία για τη φυσιολογία του.
Σε ένα ενδιαφέρον πείραμα μάλιστα, ο συνεργάτης του Gottman, Robert Levenson, χρησιμοποίησε ένα τρίτο πρόσωπο (θα το πούμε “κριτή”), το οποίο παρακολούθησε μερικά από τα βίντεο και έπειτα βαθμολόγησε το πώς ένιωσαν οι δύο σύντροφοι σε κάθε στάδιο της συνομιλίας.
Αυτό το πείραμα μετρούσε την ενσυναίσθηση του κριτή: όσο πιο ακριβής ήταν η βαθμολογία του κριτή για τα πρόσωπα της βιντεοταινίας, τόσο μεγαλύτερη ενσυναίσθηση θεωρούνταν ότι έδειχνε.
Το πιο αξιοσημείωτο σε αυτό το πείραμα ήταν οι νευροφυσιολογικές ενδείξεις του κριτή, που επίσης μετρήθηκαν κατά τη διάρκεια της συνεδρίας. Το βασικό εύρημα ήταν ότι, όσο πιο πολύ ταίριαζε η φυσιολογία του κριτή με αυτή του συμμετέχοντα, τόσο μεγαλύτερη ήταν η ακρίβεια με την οποία βαθμολόγησε ο πρώτος τα συναισθήματα του δεύτερου.
Με άλλα λόγια, η ενσυναίσθηση συνδέεται με τη νευροφυσιολογική μίμηση του άλλου ατόμου.
Η λέξη που χρησιμοποιεί ο Daniel Goleman για να περιγράψει αυτό το φαινόμενο είναι συνήχηση.
Το αποκαλεί επίσης “συναισθηματικό ταγκό”.
Η συνήχηση είναι ο λόγος για τον οποίο η ενσυναίσθηση είναι τόσο στενά συνδεδεμένη με την αυτογνωσία: ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί τον μηχανισμό της αυτογνωσίας για την ενσυναίσθηση. Μπορούμε μάλιστα να πούμε ότι η ενσυναίσθηση βασίζεται στην αυτογνωσία, οπότε, αν η αυτογνωσία είναι αδύναμη, τότε και η ενσυναίσθηση θα είναι επίσης αδύναμη.
Μια σημαντική συνέπεια των παραπάνω είναι ότι οι πρακτικές που καλλιεργούν την αυτογνωσία αναπτύσσουν συγχρόνως και την ενσυναίσθηση.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Chade – Meng Tan “Ψάξε μέσα σου” από τις εκδόσεις Πεδίο
