Μια τοξική επίδραση της υπερβολικής ενοχής είναι ότι μπορεί να προσπαθούμε να ανακουφίσουμε τη συναισθηματική δυστυχία μας τιμωρώντας τον εαυτό μας για τα λάθη μας (συνειδητά ή ασυνείδητα) σαμποτάροντας τη ζωή μας ή συμπεριφερόμενοι αυτοκαταστροφικά.
Κάποιοι καταφεύγουν στη σωματική τιμωρία του εαυτού τους. Η αυτομαστίγωση έχει μακριά και ιδιαίτερα αποκρουστική ιστορία ως μορφή εξιλέωσης και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής τότε που ξέσπασε η επιδημία βουβωνικής πανώλης στην Ευρώπη κατά τον 13ο και 14ο αιώνα.
Οι άνθρωποι πίστευαν ότι το δημόσιο μαστίγωμα με σίδερα ή το κάψιμο της ίδιας τους της σάρκας θα τους εξάγνιζε από τις αμαρτίες και θα γλίτωναν από τον Μαύρο Θάνατο.
Με την εξέλιξη του πολιτισμού άλλαξαν και οι μέθοδοι αυτοτιμωρίας, όπως αποδεικνύεται από τους ανθρώπους που αυτομαστιγώνονται δημόσια και τους ανθρώπους που χτυπούν το κεφάλι τους στον τοίχο όταν δεν τους βλέπει κανείς.
Αφήνοντας στην άκρη αυτούς που χτυπούν το κεφάλι τους, οι άνθρωποι που καταφεύγουν στην αυτοτιμωρία είναι περισσότεροι από όσοι φανταζόμαστε.
Σε μια μελέτη τα άτομα που αναγκάστηκαν να νιώσουν ενοχή με το να στερήσουν από κάποιον λαχνούς ήταν πρόθυμοι να δεχτούν δυσάρεστα ηλεκτροσόκ, ειδικά όταν βρέθηκαν μπροστά στο “θύμα”.
Σε άλλες μελέτες, άτομα που αναγκάστηκαν να νιώσουν ενοχή δέχτηκαν να βυθίσουν τα χέρια τους σε παγωμένο νερό για επώδυνα μεγάλο διάστημα (και πολύ περισσότερο από ό,τι τα άτομα που δεν ένιωθαν ένοχα). Το αξιοσημείωτο σε αυτά τα ευρήματα είναι ότι οι συμμετέχοντες δεν απέτρεπαν τη λάθος πράξη – απλώς ένιωθαν άσχημα για τον συμφοιτητή τους που έχασε λίγους λαχνούς!
Η αναζήτηση αυτοτιμωρίας όταν νιώθουμε ότι βλάψαμε κάποιον στον οποίο δεν μπορούμε να επανορθώσουμε είναι γνωστή ως φαινόμενο Ντόπι ( το οποίο πήρε το όνομά του από τον χαρακτήρα που τιμωρεί τον εαυτό του στη σειρά Χάρι Πότερ).
Ο λόγος για τον οποίο τα μη μαγικά πλάσματα καταφεύγουν σε τέτοια μέτρα, και ο λόγος που μπορεί να το κάνουν ακόμη και δημοσίως, είναι ότι τέτοιες ενέργειες δείχνουν ένα σαφές μήνυμα μεταμέλειας.
Δείχνοντας στους άλλους τη συναισθηματική δυστυχία μας, αναδιανέμουμε τον συναισθηματικό (ή σωματικό) πόνο που ένιωσαν τα “θύματά” μας, πατσίζουμε μαζί τους και ελπίζουμε να αποκαταστήσουμε τη θέση μας στον κοινωνικό κύκλο, στην οικογένεια ή στην κοινότητά μας.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Guy Winch “Γίνε Γιατρός της Ψυχής σου” από τις εκδόσεις Διόπτρα
