Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ένας κοινωνιολόγος από το Berkeley, ονόματι Claude Fischer, άρχισε να μελετά τις τις κοινωνικές επιπτώσεις της ζωής στα πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα. Το θέμα είχε προ πολλού προσελκύσει το ενδιαφέρον των θεωρητικών της πολεοδομίας, ξεκινώντας από το κλασικό δοκίμιο του Louis Wirth, γραμμένο το 1938, Urbanism as a Way of Life (Η αστική ανάπτυξη ως τρόπος ζωής.)
Το κύριο επιχείρημα του Wirth ήταν πως η ζωή στις μεγαλουπόλεις οδηγεί στην κοινωνική αποδιοργάνωση και στην αλλοτρίωση. Οι κοινωνικοί δεσμοί και οι ανέσεις της ζωής σε μικρότερες κοινότητες χάνονται μέσα στον ορυμαγδό των μητροπόλεων. Είναι ένα επιχείρημα που δεν γέρασε καλά. Με τον καιρό φάνηκε ότι οι πυκνοκατοικημένες γειτονιές των μεγάλων αστικών κέντρων παρείχαν τη δυνατότητα για σύνθετους και πλούσιους κοινωνικούς δεσμούς, αρκεί βέβαια να τους αναζητήσει κανείς. Κι έτσι ο Fischer βάλθηκε να εξετάσει ποια κοινωνικά πρότυπα όντως προωθήθηκαν από τον σχηματισμό των μεγάλων πόλεων. Η έρευνά του τον οδήγησε σε ένα βασικό συμπέρασμα, το οποίο παρουσίασε σε ένα πρωτοπόρο άρθρο του το 1975: οι μεγάλες πόλεις γεννούν και τρέφουν υποκουλτούρες πολύ πιο αποτελεσματικά απ’ ό,τι τα προάστια και οι μικρότερες πόλεις.
Διαβάστε επίσης: Μελέτη: Οι άνθρωποι που ζουν κοντά στο νερό έχουν χαμηλότερα επίπεδα άγχους
Τρόποι ζωής και ποικίλα ενδιαφέροντα που παρεκκλίνουν από τις συνήθεις τυποποιημένες συμπεριφορές χρειάζονται μαι κρίσιμη μάζα για να επιζήσουν. Οι τρόποι και τα ενδιαφέροντα αυτά ατροφούν στις μικρότερες κοινότητες, όχι τόσο επειδή οι κοινότητες είναι πιο καταπιεστικές, όσο επειδή οι πιθανότητα να βρούμε ομοϊδεάτες μας είναι πολύ λιγότερες σε μια μικρή δεξαμενή ατόμων. Όταν το ένα δέκατο ή και μόλις το ένα εκατοστό του πληθυσμού έχει πάθος, ας πούμε, με τη συλλογή σκαθαριών ή με τον θεατρικό αυτοσχεδιασμό, τότε είναι δύσκολο σε μια μεσαίου μεγέθους πόλη να βρεις πάνω από μια ντουζίνα ανθρώπων με παρόμοια άτομα. Όπως σημείωσε ο Fischer, αυτού του τύπου οι συγκεντρώσεις ενέχουν έναν θετικό αναδραστικό κύκλο, καθώς οι λιγότερο συμβατικοί κάτοικοι ορισμένων προαστίων ή και χωρικοί από αγροτικές περιοχές μετακομίζουν στην πόλη αναζητώντας συνοδοιπόρους.
«Η θεωρία… εξηγεί τόσο το “κακό” όσο και το “καλό” ταυτόχρονα», γράφει ο Fischer. «Η εγκληματική παραβατικότητα αλλά και η καινοτόμος (πχ καλλιτεχνική) παραβατικότητα ευδοκιμούν στα σφύζοντα από ζωή περιβάλλοντα υποκουλτούρας. Τις ποιητικές συνάξεις και τις νεανικές γκανγκστερικές συμμορίες μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνεται ότι τις χωρίζει αγεφύρωτη απόσταση, στην πραγματικότητα όμως και οι μεν και οι δε εξαρτώνται από την ικανότητα της πόλης να καλλιεργεί υποκουλτούρες».
Απόσπασμα από το βιβλίο του Steven Johnson «Από που προέρχονται οι καλές ιδέες» εκδόσεις Πεδίο
