Όταν ο Δαλάι Λάμα συνάντησε τον πρόεδρο Νέλσον Μαντέλα λίγο μετά το τέλος του απαρτχάιντ, εντυπωσιάστηκε βαθιά από το γεγονός ότι δεν μισούσε όλους εκείνους που τον είχαν κρατήσει στη φυλακή για τόσα χρόνια.
Στο ίδιο πνεύμα, η Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης της Νότιας Αφρικής, με επικεφαλής τον αρχιεπίσκοπο Ντέσμοντ Τούτου, παλιό φίλο του Δαλάι Λάμα, άκουσε χιλιάδες εξιστορήσεις για κάθε είδους αγριότητες από τις ημέρες του απαρτχάιντ και από τον αγώνα εναντίον του.
Μόνο για κάποια από τα εγκλήματα που αποκαλύφθηκαν δόθηκε αμνηστία στο δράστη. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι διαδικασίες απέτρεψαν ένα μεγάλο κύμα βίας υποκινούμενο από τη διάθεση για εκδίκηση.
Η προσπάθεια του Μαντέλα να διασφαλίσει ότι δεν θα υπήρχε προσωπική εκδίκηση κατά της μειοψηφίας των λευκών που είχαν κυβερνήσει (ή κατά των ανθρώπων που είχαν αγωνιστεί εναντίον τους) συνέβαλε εξαιρετικά στην επούλωση των βαθιών κοινωνικών ρήξεων.
Μιλώντας για συγκρούσεις και καταπίεση όπως αυτές που συνδέονται με το καθεστώς του απαρτχάιντ, ο Δαλάι Λάμα λέει ότι “οι πληγές είναι παντού”.
Γι’ αυτό τον λόγο και μια διαδικασία όπως αυτή που ακολούθησε η Επιτροπή είναι “πολύ, πολύ απαραίτητη και πολύ αποτελεσματική για την επούλωση των πληγών αυτών”.
Η πλήρης αποκάλυψη των εγκλημάτων και από τις δύο πλευρές – κακοποιήσεις από αυτούς που επέβαλαν το απαρτχάιντ και αγριότητες από εκείνους που εξεγείρονταν εναντίον του – αντιπροσωπεύει ένα μοντέλο διαφάνειας που ο Δαλάι Λάμα θαυμάζει.
Αυτή η ειλικρίνεια είναι κάτι που ο ίδιος συστήνει ένθερμα προκειμένου να υπάρχει απόδοση ευθυνών στους κάθε είδους αξιωματούχους για τα αδικήματά τους.
Το παραπάνω μπορεί να ακούγεται βαρετό και συνηθισμένο στα αυτιά πολλών, αλλά η κινητήρια δύναμη πίσω από αυτή την άποψη με αιφνιδίασε: είναι η συμπόνια.
Η εκδοχή του Δαλάι Λάμα για τη συμπόνια είναι πιο “στιβαρή” από τα στερεότυπα του κατηχητικού, που προβάλλουν μια αγαθή αλλά άνευρη και υποτονική καλοσύνη.
Ο ίδιος αντιλαμβάνεται την πλήρη αποκάλυψη ως μια εφαρμογή της συμπόνιας στη δημόσια σφαίρα, ως μια δυναμική δράση για να αποκατασταθούν οι κάθε είδους αδικίες.
Τα ένστικτά του είναι κατά κάποιον τρόπο συναφή με αυτά του στρατευμένου συγγραφέα Upton Sinclair, καθώς και με τις στοχευμένες κινήσεις του πάπα Φραγκίσκου ενάντια στη διαφθορά και τις συνωμοσίες.
Ο Δαλάι Λάμα ζητά να υπάρχει ηθική ευθύνη σε όλες τις σφαίρες της δημόσιας ζωής. Πίσω από τα σοβαρά ηθικά παραπτώματα που διαπράττονται, υπάρχει “βρόμικη πολιτική, βρόμικη επιχειρηματικότητα, βρόμικη θρησκεία, βρόμικη επιστήμη”, λέει ο Δαλάι Λάμα.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Daniel Goleman “Δύναμη για το Καλό” από τις εκδόσεις Πεδίο
