Τα αποσιωπητικά επικοινωνούν... άγχος

x1
- Τι έχεις αγάπη μου;
- Τίποτα...

x2
- Ξέρετε, δεν θα μπορέσω να μείνω και σήμερα μέχρι αργά στο γραφείο..
- Μάλιστα...

x3
- Μα τι έκανα βρε μαμά;
- Καλά... άστο, δεν πειράζει!

Και ξέρεις τον τόνο της φωνής όλων των παραπάνω, ε; Ή μάλλον, τον φαντάζεσαι. Αν όχι, τότε αυτό το κείμενο δεν είναι για σένα, γιατί ελέγχεις καλύτερα την επικοινωνία σου. Κάνε κάτι άλλο. Πιες ένα τσάι, χαλάρωσε. Μπορείς, γιατί έχεις φτιάξει το "χώρο" σου. Και εν τέλει, στον κόσμο που ζεις, η επικοινωνία είναι κυριολεκτική.

Για εσένα που καταλαβαίνεις κάτι περισσότερο από αυτά που γράφονται στα παραπάνω, πως σου φαίνονται;
Έχεις ακούσει παραλλαγές από τα παραπάνω; Έχεις πει τα παραπάνω; (σσσ, εντάξει, δεν θα πω τίποτα σε κανέναν). Εγώ τα ακούω γύρω μου, απέναντί μου, κάποιες φορές μέσα μου.
Τι συναισθήματα μου προκαλούν; Έναν κόμπο στο στομάχι το κάθε ένα και έναν πόνο στο κεφάλι, όταν τα ακούω/θυμάμαι όλα μαζί σε μια μέρα. Γιατί; Γιατί μου προκαλούν στρες. Σχετίζονται με ένα άγχος που πάει πίσω δεκαετίες. Μου θυμίζουν αυτό του: "Καλά, θα τα πούμε αργότερα!". Και άντε να προσπαθώ να μην φανταστώ τι θα συμβεί "αργότερα". Κάθε λεπτό έμοιαζε αιώνας και κάθε σκέψη, γινόταν "ωχ, είμαι κακό παιδί". Μήπως με μαύριζαν στο ξύλο "αργότερα"; Όχι καλέ. Μήπως φανταζόμουν βασανιστήρια για "αργότερα"; Ίσως. Στο κάτω-κάτω, πολλά γίνονται βασανιστήρια για ένα πιτσιρίκι. Ακόμα και η βαρεμάρα του να μείνεις κλεισμένος σε ένα δωμάτιο για μισή ώρα (μην πω δέκα λεπτά) χωρίς κάτι να κάνεις, αρκεί να είναι τιμωρία...

Αυτό που όμως κάνει αυτό το "αργότερα" βασανιστικό, είναι η ίδια η επικοινωνία. Όπως ο Μπετόβεν είπε πως "και η σιωπή είναι μουσική", έτσι καλό είναι να ξέρουμε πως και η σιωπή είναι επικοινωνία. Δεν μπορούμε να μην επικοινωνούμε, όταν ο απέναντι έχει την προσοχή μου κι εγώ τη δική του. Οπότε αυτό το "Τίποτα" μπορεί να σημαίνει "Πολλά, αλλά δεν θα σου πω τώρα. Αυτή είναι η τιμωρία σου". Αυτό το "Μάλιστα" και ειδικά τα αποσιωπητικά του σημαίνουν περισσότερα με την ερώτηση "μήπως κινδυνεύει η δουλειά μου;" και το "...άστο" είναι μια εσκεμμένη αποσύνδεση από ένα σημαντικό πρόσωπο με διπλό μήνυμα αφού το "καλά" μοιάζει τόσο άκακο, αν δεν έχει αποσιωπητικά... <<

Αλλά, τι συμβαίνει εκεί; Γιατί τόσο άγχος για λίγες λέξεις;
Μα διότι οι λέξεις είναι μόλις το 7% του νοήματος της επικοινωνίας, σύμφωνα με ερευνητές του Harvard. Το υπόλοιπο 93% είναι ο τόνος της φωνής, η στάση του σώματος, η έκφραση του προσώπου... Είναι αυτά τα αποσιωπητικά που έγραψα και "εννοούν" περισσότερα από όσα λέω.

Και εδώ καλούμαι να καταλάβω τι κοινό έχουν οι παραπάνω επικοινωνίες.
Αν λοιπόν τα έχεις ακούσει κι εσύ, θα καταλαβαίνεις πως "κάποιος φταίει". Μάλιστα, αυτή η μαγική λεξούλα "φταίει" είναι και ακριβώς το μήλο της Έριδος. Κυριολεκτικά.

Το "φταίω" είναι ένα κατάλοιπο της νηπιακής κατανόησης του κόσμου. Όταν πετάξω ένα αντικείμενο, αυτό θα πέσει. Συνήθως θα το μαζέψουν και θα μου το ξαναδώσουν κι εγώ θα το ξανακάνω γιατί είναι ΜΑΓΙΚΟ! Μα, πως μπορώ να ελέγξω έτσι τον κόσμο μου (για την ακρίβεια, είναι ένα από τα λίγα πράγματα που μπορώ να ελέγξω. Ούτε καν τον σφικτήρα μου...). Οπότε μαθαίνω πως όταν κάνω κάτι και το καταλάβουν οι άλλοι, τότε... φταίω. Αν είναι "κακό" τότε θα έχει "τιμωρία". Η συνέπεια είναι άμεση. "ΚΑΠΟΙΟΣ" πρέπει να φταίει για αυτό που έγινε. Αν μάλιστα υπάρχει και η συνήθεια στην οικογένεια να "φταίει κάποιος" χωρίς να γίνεται αντιμετώπιση μιας ζημιάς ανεξάρτητα από το ποιος είχε την ευθύνη ή/και ποιες είναι οι συνέπειες για το κάθε μέλος, τότε οι παραπάνω επικοινωνίες καταδεικνύουν το ποιος φταίει, αλλά δεν τολμούν να το πουν κατάφορα.

Αντί να αναλαμβάνει "ο αποσιωπητής" την ευθύνη του να πει:
"Έχω θυμώσει μαζί σου διότι..."
"Θέλω να δουλέψεις περισσότερο για αυτά που σε πληρώνω διότι..."
"Άφησες το σαλόνι ανάκατο το πρωί, αλλά τώρα σε είδα για να στο πω..."
για παράδειγμα, αφήνει την σχέση να αναλάβει το βάρος αυτού που θέλει.

Λέει με τον τρόπο του:
"Θα έπρεπε να ξέρεις αν ήμουν σημαντικό άτομο για σένα. Τώρα, ΡΩΤΑ ΜΕ και ασχολήσου γιατί πληγώθηκα!"
"Μωρέ θα πρέπει να αρχίσω να ψάχνω για άλλο άτομο για τη θέση σου, ή μάλλον, θα φανεί και στο μπόνους σου!"
"Κουράζομαι να σε υπηρετώ κι εσύ ούτε να με σκεφτείς λίγο. Είμαι μια πληγωμένη μάνα, και θέλω να το ξέρεις πως είναι εξαιτίας σου!"

Αυτά όλα θα μπορούσαν να ισχύουν, ή και όχι. Σίγουρα όμως μοιάζουν σαν παιχνίδια ρόλων, σαν από θεατρικό. Είναι μοτίβα που έρχονται και ξαναέρχονται στη ζωή μας. Στη δική μου τουλάχιστον, δεν μπαίνουν στον κόπο να κρυφτούν.
"Ωραία τα λες. Και λοιπόν; Αφού τα ακούω. Τι κάνουμε τώρα;" θα μου πεις.

Θα σου απαντήσω πως η επικοινωνία, αν και φαίνεται αυτονόητη, ΔΕΝ είναι. Επικοινωνία είναι κάτι που έμαθα, μαθαίνω και μπορώ να ξαναμάθω, αλλά αυτή τη φορά διαφορετικά. Μπορώ να επικοινωνώ διαφορετικά, ώστε να έχω καλύτερη εμπειρία από τις συναναστροφές μου. Μπορώ να φτιάξω τους διαλόγους που χρειάζομαι για να μου "κοστίζει" σε άγχος πολύ λιγότερο η καθημερινότητά μου, είτε πρόκειται για μια δύσκολη συζήτηση, είτε μια αντίθεση γνώμης, είτε μια επίλυση διαφοράς με κάποιους σημαντικούς. Μπορώ μάλιστα να πω πως η "διαλεύκανση" του μυστηρίου αυτών των αποσιωπητικών, με βοηθά να επιλέξω τις σχέσεις μου, δηλαδή το που θα διαθέσω την ενέργεια και το χρόνο μου. Μάλιστα, όταν καταφέρνω να βρίσκω τον τρόπο, ένα είδος "αυγού του Κολόμβου", μετά θα αναρωτιέμαι "μα φυσικά, πως δεν το έκανα έτσι παλαιότερα;". Είναι ο τρόπος να επιλέγω τη "μουσική της σιωπής" για να καταφέρνω πολλά περισσότερα. Τελικά θέλω να καταφέρνω να πετάξω τη "συλλογή γραμματοσήμων" μου από "το κακό που μου έκανε ο τάδε πριν τρία τέρμινα" και να ελαφραίνω αντί να βαραίνω στην κάθε μέρα μου. Η ουσία είναι πως μαθαίνοντας να επικοινωνώ, έρχομαι σε επαφή με τον εαυτό μου και αναλαμβάνω την ευθύνη των συναισθημάτων μου. Η λειτουργική επικοινωνία μαθαίνεται.

Μια απλή αρχή είναι για παράδειγμα να μάθω να διαχωρίζω τι είναι αίτημα προς τον συνομιλητή μου και τι είναι απαίτηση. Αρκεί να σκεφτώ πως θα αισθανόμουν αν αρνηθεί. Αν το συναίσθημα είναι τόσο δυσάρεστο, τότε χρειάζεται συζήτηση. Αν μάλιστα καταλαβαίνω πως πιθανό να κρύβεται μια απαίτηση στα λεγόμενα του άλλου, τότε χρειάζεται κι άλλη συζήτηση, για πράγματα που δεν θα "εξαφανιστούν μόνα τους". Τα αποσιωπητικά, κρύβουν παγιδευμένα συναισθήματα που χρειάζονται να "αεριστούν" και να πέσει πάνω τους "το φως του ήλιου" αλλιώς θα γίνουν "μούχλα" ή θα κακοφορμίσουν σαν πληγές.

Πλέον υπάρχουν μέθοδοι και γνώση για να μάθω να απαντώ στα "δύσκολα" αποσιωπητικά.

Πλέον, ξέρω πως για να απαντήσω, χρειάζεται να είμαι πρώτα εγώ καλά στο "κέντρο βάρους" μου και να μην προτιμώ τη σιωπή αποφεύγοντας τον φόβο ή τον θυμό, γιατί στις σχέσεις αυτά αθροίζονται με τον καιρό.

Προσπαθώ λοιπόν τα αποσιωπητικά, να τα απαντώ όποτε έχω την αντοχή για αυτό. Αν δεν την έχω τη στιγμή που εμφανίζονται, φροντίζω να ενημερώνω τον συνομιλητή μου πως έχω λάβει "κάποιο μήνυμά" και θα ήθελα να μου πει περισσότερα, το συντομότερο δυνατό, στον κατάλληλο χρόνο -που αποφασίζουμε μαζί.

Η σιωπή μου κοστίζει λιγότερο τότε.