Η αβεβαιότητα στη ζωή μας είναι μια πάρα πολύ συνηθισμένη κατάσταση (όπως και σε κάθε σύστημα που βρίσκεται σε λειτουργία) και όλοι έχουμε ανάγκη να της αφήνουμε χώρο – και, παρότι άγνωστη, να την προσκαλούμε. Πρόκειται για ένα στοιχείο ζωτικής σημασίας. Αυτή η ικανότητα όχι μόνο να αντέχουμε, αλλά και να προκαλούμε, να ενισχύουμε και να ενθουσιαζόμαστε με την αβεβαιότητα μπορεί να δώσει στη ζωή μας νέα πνοή.
Για να βρούμε τη λύση σε ένα ακανθώδες πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζουμε λόγω του στρες, πρέπει να είμαστε δημιουργικοί, κι αυτό είναι αποτέλεσμα ενός πολύ σύνθετου μηχανισμού.
Σύμφωνα με μια έρευνα που έγινε το 2008 από τον καθηγητή Frank Zenasni, η νοητική ευελιξία και κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως για παράδειγμα η αγάπη για τον κίνδυνο, επηρεάζουν τις δημιουργικές μας ικανότητες.
Αφού λοιπόν η συναισθηματική μας κατάσταση μπορεί να αλλάξει και η νοητική μας ευελιξία μπορεί να αναπτυχθεί, είναι δυνατόν να βελτιώσουμε τη δημιουργική μας ικανότητα απέναντι σε ένα πρόβλημα.
Το δημιουργικό άτομο θα προσπαθήσει να κατανοήσει ή να ελέγξει την ασάφεια μιας υπόθεσης, και όχι να την απορρίψει. Αυτό το χαρακτηριστικό είναι πολύ σημαντικό, επειδή βοηθά να μην αρκούμαστε σε βιαστικές ή εύκολες λύσεις και συνεπάγεται μια πολύ πιο αποτελεσματική διαχείριση του στρες.
Το παράδοξο του Ellsberg
Η αντίδρασή μας απέναντι στην αβεβαιότητα καταδεικνύεται από τη μεγαλύτερη ανάγκη μας για άνεση και σιγουριά παρά από την ανάγκη μας για μια πιο πλήρη ζωή. Αυτή η αντίδραση επιβεβαιώνεται από το πείραμα του Daniel Ellsberg (1961) στο οποίο οι συμμετέχοντες είχαν δύο επιλογές:
Επιλογή Α: Να προβλέψουν ποιο χρώμα μπάλας μπορούσε να βγει από μια κληρωτίδα που περιείχε 100 μπάλες. Οι συμμετέχοντες γνώριζαν ότι η αναλογία ανάμεσα στις λευκές και τις μαύρες μπάλες ήταν 50-50.
Επιλογή Β: Να προβλέψουν ποιο χρώμα μπάλας μπορούσε να βγει από μια κληρωτίδα που είχε 100 μπάλες, χωρίς να γνωρίζουν την αναλογία κάθε χρώματος.
Η πλειονότητα των συμμετεχόντων, όπως αναμενόταν, στράφηκε στην πρώτη επιλογή. Αυτό το πείραμα έμεινε γνωστό ως “το παράδοξο του Ellsberg”: οι άνθρωποι αποφεύγουν όσο γίνεται περισσότερο την επιλογή που εμπεριέχει κάτι το άγνωστο.
Από μαθηματική ή λογική σκοπιά, δεν έχουμε κανένα λόγο να κάνουμε αυτή την επιλογή, αλλά η αποφυγή της αβεβαιότητας και της ασάφειας μας οδηγεί εντελώς φυσικά σε αυτή την απόφαση.
Λέγεται ότι η μεγαλοφυΐα ξεκινά πάντα από μια ερώτηση κι όχι από μια απάντηση. Αν απαλείψετε την ερώτηση, θα εξαφανίσετε και την μεγαλοφυΐα. Τα πράγματα όμως γίνονται δύσκολα επειδή η αβεβαιότητα μας βάζει σε μια άβολη θέση.
Όταν αισθανόμαστε άβολα, σωματικά ή ψυχικά, παίρνουμε το σήμα ότι κάτι δεν πάει καλά. Αυτός είναι ένας καθαρά συναισθηματικός συλλογισμός, διότι, αν αυτό το συναίσθημα καθοδηγηθεί σωστά, η αβεβαιότητά μας θα αποδειχθεί ένα εξαιρετικό εργαλείο για να πάρουμε γενναίες και θετικές αποφάσεις στη ζωή μας.
Κι όμως οι κοινωνίες μας μας μαθαίνουν να αποφεύγουμε τέτοιες άβολες εμπειρίες.
Αυτή η απόλυτη απόρριψη της άβολης, αβέβαιης κατάστασης και η συνεχής επιθυμία για “ευχαρίστηση” χωρίς απογοητεύσεις μειώνουν την ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε τις αντιξοότητες και μας καλλιεργούν επίσης μια εξάρτηση από το “πρέπει να νιώθουμε καλά”.
Απόσπασμα από το βιβλίο των Patrick Amar & Silvia Andre “Νίκησε το στρες” από τις εκδόσεις Πεδίο
