Γνωρίζατε ότι ζούμε στην πιο ειρηνική περίοδο στην ανθρώπινη ιστορία; Μπορεί να μη σας φαίνεται, αλλά καθώς εξελισσόμαστε ως είδη, υπάρχει η τάση να αναπτύσσουμε καλοσύνη, όπως προβλέφθηκε και από τον Δαρβίνο. Αν και είναι γνωστός για την «επιβίωση των δυνατότερων», ο Δαρβίνος επίσης υποστήριξε ότι οι τάσεις μας για ενσυναίσθηση είναι ενστικτώδεις και εξελίσσονται, και στο πολιτισμένο περιβάλλον που ζούμε είναι ακόμα δυνατότερη η ανάγκη, δυνατότερη και από το ένστικτο για αυτοσυντήρηση.
Αν και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας μας κάνουν να πιστεύουμε ότι η βία είναι πιο συχνή από ποτέ, τα γεγονότα δείχνουν το αντίθετο. Στο βιβλίο του «The better angels of our nature», ο Steven Pinker εξηγεί ότι, για την ακρίβεια, η βία έχει μειωθεί κατά τη διάρκεια της ιστορίας και τώρα ζούμε στην πιο ειρηνική περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας. Αποδίδει την αλλαγή σε τέσσερις δυνάμεις: στην άνοδο των σύγχρονων εθνών και του νομικού συστήματος, του εμπορίου, την επικράτηση της λογικής και του φεμινισμού. Ο Pinker υποστηρίζει ότι ο συνδυασμός αυτών των δυνάμεων έχει επιτρέψει τη μείωση της βίας και την εμφάνιση της ενσυναίσθησης, του αυτοελέγχου, της «ηθικής έννοιας» και της λογικής.
Η βία ήταν ένα απαραίτητο χαρακτηριστικό για τους προγόνους μας. Η απόκριση μάχης φυγής είναι βαθιά ενσωματωμένη στον εγκέφαλό μας. Δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε χωρίς αυτή. Είναι γρήγορη, αυτόματη και απλή. Αλλά στον σύγχρονο και περίπλοκο κόσμο μας, συχνά πυροδοτείται όταν δεν είναι απαραίτητο. Όταν καυγαδίζουμε με τον αγαπημένο μας, ορισμένες φορές νιώθουμε σαν να απειλούμαστε και εκεί ενεργοποιείται αυτός ο μηχανισμός της μάχης- φυγής. Η πίεση του αίματος ανεβαίνει, ο καρδιακός μας ρυθμός επίσης και είμαστε έτοιμοι για μάχη. Αυτό όμως δεν είναι πολύ βοηθητικό όταν ο/ σύντροφός μας ρωτά αν παραγγείλαμε βραδινό ή γιατί αργήσαμε ξανά. Όλοι ξέρουμε αυτό το συναίσθημα.
Αλλά και η καλοσύνη είναι εξίσου απαραίτητη για την επιβίωσή μας. Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει εντελώς μόνος του. Ως είδος, είμαστε κοινωνικό και εξαρτημένο από την καλοσύνη των άλλων. Αυτή μας ενώνει και μας βοηθά να καταφέρουμε αυτό που ένας άνθρωπος μόνος του δεν θα μπορούσε.
Η καλοσύνη δημιουργεί σύνδεση. Η σύνδεση προκαλεί την απελευθέρωση της ωκυτοκίνης, της ορμόνης της αγάπης (ή αλλιώς της αγκαλιάς). Είναι μια ισχυρή ορμόνη που απελευθερώνεται όταν νιώθουμε κοντά με ένα άλλο άτομο ή και με ένα ζώο. Και η ωκυτοκίνη έχει ισχυρά οφέλη στην υγεία, όπως μείωση της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού ρυθμού, μείωση των φλεγμονών και επιτάχυνση επούλωσης πληγών.
Οι πράξεις καλοσύνης προέρχονται και από το πιο πρωτόγονο μέρος του εγκεφάλου όταν για παράδειγμα τρέχουμε να σώσουμε/ βοηθήσουμε κάποιον πριν καν προλάβουμε να το σκεφτούμε. Αλλά οι περισσότερες πράξεις καλοσύνης απαιτούν συνεχή νοητική προσπάθεια. Τα τελευταία 10 χρόνια, έχουμε πλημμυρίσει από βιβλία ενσυνειδητότητας και ευτυχίας. Μαθαίνουμε πώς να διαμορφώσουμε μια καλύτερη ζωή και να αναλάβουμε την ευθύνη αυτών που νιώθουμε. Όπως μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλό μας να εστιάσει στην ευτυχία, έτσι μπορούμε να τον εκπαιδεύσουμε να εστιάσει και στην καλοσύνη.
Αλλά το πρόβλημα είναι ότι οι εγκέφαλοί μας είναι «προγραμματισμένοι» να αναζητούν κίνδυνο. Οι προϊστορικοί πρόγονοί μας που επιβίωσαν ήταν οι καλύτεροι στο να εντοπίζουν τον κίνδυνο. Πέρασαν τα γονίδιά τους σε εμάς και τώρα δεν μπορούμε παρά να αναζητούμε τον κίνδυνο όπου κι αν πάμε. Τώρα ξέρουμε γιατί δεν μένουμε άγρυπνοι για να ενημερωθούμε για ένα εθελοντικό πρόγραμμα προς τους αστέγους, αλλά δεν μπορούμε να σταματήσουμε να παρακολουθούμε τις λεπτομέρειες για το τελευταίο σοκαριστικό έγκλημα στη χώρα μας. Ας κατηγορήσουμε λοιπόν τους προγόνους μας!
Συνέχεια εκτιθόμαστε σε εικόνες τρόμου που δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε και όσο περισσότερο τις βλέπουμε, τόσο δυσκολότερο είναι να αποστρέψουμε το βλέμμα. Οι πρόγονοί μας είχαν ένα σημαντικό πλεονέκτημα σε σύγκριση με εμάς: δεν χρειαζόταν ποτέ να ανησυχούν για τους πιθανούς κινδύνους στην άλλη πλευρά του κόσμου. Όμως, σήμερα που είμαστε τόσο συνδεδεμένοι με όλο τον υπόλοιπο πλανήτη, ζούμε μέσα στον συνεχή φόβο.
Παρακολουθούμε τρομακτικά γεγονότα στις ειδήσεις και το σώμα μας εκκρίνει κορτιζόλη. Η κορτιζόλη και το στρες που προκαλεί μας κάνουν να συγκεντρωνόμαστε όλο και περισσότερο σε αυτό που βλέπουμε. Στη συνέχεια, γινόμαστε εμμονικοί με τα τελείως λάθος πράγματα, που σε κάποιες περιπτώσεις οδηγούν στην παράνοια. Αν μια τίγρης σταθεί μπροστά μας, συγκεντρωνόμαστε στην απόκριση μάχης ή φυγής. Από την άλλη πλευρά, αν δούμε βία στο άλλο άκρο της γης, ο εγκέφαλός μας συγχύζεται. Αν εκτεθούμε ακόμα περισσότερο σε αυτή τη βία, όλο μας το σώμα και η ψυχική κατάσταση καταστρέφονται.
Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας μας περιτριγυρίζουν με αρνητικότητα και μας κάνουν να αναζητούμε ακόμα περισσότερο τις τοξικές ειδήσεις. Όμως, ο φαύλος κύκλος που δημιουργείται είναι από μόνος του ένας κίνδυνος. Είναι πολύ εύκολο να ξεφύγει από τον έλεγχο. Η υπερβολική έκκριση κορτιζόλης μειώνει τα συναισθήματα της εμπιστοσύνης, της χαράς και της ασφάλειας. Δεν είμαστε πια τόσο καλοί ο ένας με τον άλλο, επειδή ο εγκέφαλός μας βρίσκεται συνέχεια σε επιφυλακή για ενδεχόμενη απειλή και προσπαθεί να την αποφύγει.
Χρειάζεται λοιπόν να καταπολεμήσουμε, να αντισταθούμε σε αυτή την «πρωτόγονη» επιθυμία να βλέπουμε συνεχώς τρομακτικές και αρνητικές ειδήσεις και να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας να βυθίζεται στην καλοσύνη. Η αλλαγή αυτή θα μας επιτρέψει να συνεχίζουμε να εξελισσόμαστε προς τη θετική κατεύθυνση.
