«Η αλλαγή είναι καλό πράγμα», μας λένε όσοι μαθαίνουν πως βρισκόμαστε σε μια περίοδο έντονης μετάβασης στη ζωή μας, που αποτελεί πρόκληση για τη ρουτίνα μας. Ίσως ξεκινάμε μια δίαιτα ή ενσωματώνουμε ένα πρόγραμμα γυμναστικής στις δραστηριότητές μας. Ίσως η αλλαγή να είναι πιο έντονη, όπως το να αλλάζουμε εργασία, να επιστρέφουμε στις σπουδές ή να μετακομίζουμε σε νέα πόλη.
Όποια κι αν είναι η αλλαγή, όταν μας επαναλαμβάνουν αυτή τη φράση, μπορεί να μη μας αρέσει, επειδή εκείνη η περίοδος αναπροσαρμογής αποδεικνύεται δύσκολη για εμάς. Η αλλαγή μπορεί να είναι κάτι θετικό, αλλά σίγουρα την αισθανόμαστε και αρκετά δύσκολη.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Ένα μέρος του προβλήματος προέρχεται από την αντίσταση του ίδιου του εγκεφάλου στην αλλαγή, ένα σύστημα απόκρισης που έχει οικοδομηθεί στο πέρασμα πολλών χρόνων.
Ο εγκέφαλός μας έχει εκπαιδευτεί να προτιμά το οικείο
«Όταν γεννιόμαστε, ο εγκέφαλός μας είναι αρκετά ευέλικτος και βιώνει συνεχώς νέα πράγματα», λέει ο Santosh Kesari, νευρολόγος, νευρο-ογκολόγος και νευροεπιστήμονας. «Ανακαλύπτουμε θετικές και αρνητικές συμπεριφορές, τι είναι καλό για την επιβίωσή μας και τι χρειάζεται να μην κάνουμε ώστε να αποφύγουμε τον πόνο. Καθώς μεγαλώνουμε, ο εγκέφαλός μας μαθαίνει τρόπους συμπεριφοράς και αντίδρασης σε κάθε ερέθισμα».
Ως εκ τούτου, ο εγκέφαλός μας μαθαίνει τι λειτουργεί και τι όχι αρκετά νωρίς στη ζωή μας. Αυτό είναι υπέροχο, αν το καλοσκεφτούμε, επειδή σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να συνεχίζουμε να μαθαίνουμε ξανά και ξανά θετικές συμπεριφορές. Αλλά το μειονέκτημα εδώ είναι ότι ο εγκέφαλος συνηθίζει να κάνει ορισμένα πράγματα με συγκεκριμένο τρόπο, οπότε η εισαγωγή νέων συμπεριφορών αποδεικνύεται δύσκολη.
«Συναισθηματικά, γνωστικά και εκτελεστικά, ο εγκέφαλος έχει εγκαθιδρύσει πολλά μονοπάτια», επισημαίνει ο Dr. Sanam Hafeez, κλινικός ψυχολόγος και νευροψυχολόγος. «Όσο περισσότερο κάνουμε κάτι, τόσο πιο πολύ ενσωματώνεται στα νευρωνικά μονοπάτια, όπως ο υπολογιστής μπορεί να αποθηκεύσει τις ιστοσελίδες που επισκεπτόμαστε και να τις εμφανίζει από μόνος του επειδή τις χρησιμοποιούμε πολύ. Η αλλαγή προκαλεί αναστάτωση και ο εγκέφαλος χρειάζεται να εργαστεί για να προσαρμοστεί στο υπάρχον πλαίσιο».
Ο εγκέφαλός μας προστατεύεται από λάθη
Όταν εισάγουμε οποιαδήποτε αλλαγή στη ρουτίνα μας, ο εγκέφαλός μας βρίσκεται σε επιφυλακή ώστε να απωθήσει οποιαδήποτε πιθανή αλλαγή φέρνει μαζί της η αλλαγή.
Από εξελικτικής πλευράς, αναπτύσσουμε αυτά τα νευρωνικά μονοπάτια για να προσαρμοστούμε, οπότε όταν συναντάμε αλλαγή, ο εγκέφαλός μας μπαίνει σε κατάσταση προστασίας. Χρειάζεται να χρησιμοποιήσει ενέργεια από τα αποθέματά του και δεν γνωρίζει αν αυτή η αλλαγή θα αποδειχθεί καλή ή όχι.
Μπορούμε να διδάξουμε τον εγκέφαλό μας να συνηθίσει την αλλαγή
Αν και η αλλαγή είναι πιο δύσκολη καθώς μεγαλώνουμε, αποδεικνύεται ευεργετική στην γνωστική μας υγεία, αφού την ενεργοποιεί και την τονώνει. Η οξύνοια του εγκεφάλου έχει αποδειχθεί πολλάκις πως επιβραδύνει τη διαδικασία γήρανσης. Και ο νους μας οξύνεται και μέσω των αλλαγών. Ως εκ τούτου, όταν βαδίζουμε εκτός της ζώνης ασφαλείας μας, ανοίγουμε την πόρτα και σε άλλα είδη αλλαγής.
Γνωστικές ασκήσεις αναπροσαρμογής – «Γυμναστική για τον εγκέφαλό μας»
Πώς λοιπόν πείθουμε τον πεισματάρη εγκέφαλό μας να γίνει δεκτικός στην αλλαγή; Αρχικά, μια λύση είναι οι γνωστικές ασκήσεις αναπροσαρμογής. Υπάρχουν ιστοσελίδες και βιβλία μέσα από τα οποία μπορούμε να «γυμνάσουμε» τον εγκέφαλό μας με ασκήσεις μνήμης, οπτικές και χωρικές ασκήσεις. Οι ειδικοί προτείνουν να τις κάνουμε τρεις φορές την εβδομάδα ή 15 λεπτά την ημέρα.
Δοκιμάστε το δύσκολο επίπεδο. Στην αρχή, θα μπερδευτείτε, μπορεί να συγχυστείτε, αλλά αυτό σημαίνει ότι δουλεύει – όπως όταν οι μυς μας πονούν όταν αρχίζουμε γυμναστήριο.
Εκμάθηση νέας γλώσσας ή μια δραστηριότητα που βρίσκεται έξω από τη ζώνη ασφαλείας μας
Χρειάζεται επίσης να εκθέτουμε τον εαυτό μας σε νέες καταστάσεις και να επιλέγουμε δεξιότητες που δεν είχαμε ποτέ ξανά στο παρελθόν δοκιμάσει. Γι’ άλλη μια φορά, η ιδέα είναι εδώ να βγούμε έξω από τη ζώνη άνεσής μας.
Κάνοντας κάτι που ποτέ δεν είχατε ξανά στο παρελθόν σκεφτεί να δοκιμάσετε, χτίζετε την αυτοπεποίθησή σας, ώστε στη συνέχεια να μπορείτε να γίνετε πιο δεκτικοί στις αλλαγές.
